(၁) ေမး – ပဋိစၥသမုပၸါဒ္၌ အဂၤါ အဘယ္မွ် ရွိသနည္း၊ ကာလ အဘယ္မွ် ရွိသနည္း၊ ဝဋ္ အဘယ္မွ် ရွိသနည္း၊ ျခင္းရာ အဘယ္မွ် ရွိသနည္း၊ အစပ္ အဘယ္မွ် ရွိသနည္း၊ အလႊာ အဘယ္မွ် ရွိသနည္း၊ မူလ အဘယ္မွ် ရွိသနည္း။

ေျဖ – ပဋိစၥသမုပၸါဒ္၌ အဂၤါ ၁၂-ပါး၊ ကာလ ၃-ပါး၊ ဝဋ္ ၃-ပါး၊ ျခင္းရာ ၂၀၊ အစပ္ ၃-ပါး၊ အလႊာ ၄-ပါး၊ မူလ ၂-ပါး ရွိပါသည္။

(၂) ေမး – အဂၤါ ၁၂-ပါးကို ေရျပပါ။
ေျဖ – အဂၤါ ၁၂-ပါးမွာ အဝိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ ဝိညာဏ္၊ နာမ္႐ုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေဝဒနာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘဝ၊ ဇာတိ၊ ဇရာ-မရဏ တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ေမး – ကာလသံုးပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – ကာလသံုးပါးမွာ အတိတ္၊ အနာဂတ္၊ ပစၥဳပၸန္ ဟူ၍ သံုးပါး ျဖစ္ပါသည္။

ေမး – အတိတ္ကာလ အဂၤါ ၂-ပါးကို ေရျပပါ။
ေျဖ – အတိတ္ကာလ အဂၤါ ၂-ပါးမွာ အဝိဇၨာႏွင့္ သခၤါရတို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ေမး – အနာဂတ္ကာလ အဂၤါ ၂-ပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – အနာဂတ္ကာလ အဂၤါ ၂-ပါးမွာ ဇာတိႏွင့္ ဇရာ-မရဏတို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ေမး – ပစၥဳပၸန္ကာလ အဂၤါ ၈-ပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – ပစၥဳပၸန္ကာလ အဂၤါ ၈-ပါးမွာ ဝိညာဏ္၊ နာမ္႐ုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေဝဒနာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘဝတို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ေမး – ဝဋ္သံုးပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – ဝဋ္သံုးပါးမွာ ကိေလသဝဋ္၊ ကမၼဝဋ္၊ ဝိပါကဝဋ္တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ေမး – ကိေလသဝဋ္သံုးပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – ကိေလသဝဋ္သံုးပါးမွာ အဝိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ေမး – ကမၼဝဋ္ႏွစ္ပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – ကမၼဝဋ္ႏွစ္ပါးမွာ သခၤါရႏွင့္ ကမၼဘဝတို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ေမး – ဝိပါကဝဋ္ရွစ္ပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – ဝိပါကဝဋ္ရွစ္ပါးမွာ ဝိညာဏ္၊ နာမ္႐ုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေဝဒနာ၊ ဥပပတၱိဘဝ၊ ဇာတိ၊ ဇရာ-မရဏတို႔ ျဖစ္ပါသည္။

(၃) ေမး – အဝိဇၨာ, သခၤါရကို ယူလွ်င္ အဘယ္ကို ယူရသနည္း။ တဏွာ, ဥပါဒါန္, ဘဝကိုယူလွ်င္ အဘယ္ကို ယူရသနည္း။ ဇာတိ, ဇရာမရဏကို ယူလွ်င္ အဘယ္ကို ယူျခင္း ျဖစ္သနည္း။
ေျဖ – အဝိဇၨာ, သခၤါရကို ယူလွ်င္ လြန္ေလၿပီးေသာ အတိတ္အေၾကာင္းကို ယူရ၏။ တဏွာ, ဥပါဒါန္, ဘဝကို ယူလွ်င္ ယခုျဖစ္ဆဲ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းကို ယူရ၏။ ဇာတိ, ဇရာမရဏကို ယူလွ်င္ ေနာင္ျဖစ္လတံ့ အနာဂတ္အက်ိဳးကို ယူျခင္း ျဖစ္၏။

(၄) ေမး – ျခင္းရာႏွစ္ဆယ္ကို ေရျပပါ။
ေျဖ – ျခင္းရာႏွစ္ဆယ္မွာ အတိတ္အေၾကာင္းငါးပါး၊ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးငါးပါး၊ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းငါးပါး၊ အနာဂတ္အက်ိဳးငါးပါး ျဖစ္ပါသည္။

(၅) ေမး – အစပ္သံုးပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – အစပ္သံုးပါးမွာ သခၤါရႏွင့္ဝိညာဏ္အၾကား တစ္စပ္၊ ေဝဒနာႏွင့္တဏွာအၾကား တစ္စပ္၊ ဘဝႏွင့္ဇာတိအၾကား တစ္စပ္တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

(၆) ေမး – အဝိဇၨာမူလသည္ အဘယ္အထိ ေဆာင္သနည္း။
ေျဖ – အဝိဇၨာမူလသည္ ေဝဒနာအထိ ေဆာင္ပါသည္။

(၇) ေမး – အဝိဇၨာမူလေဆာင္ရာ၌ အဂၤါ, ကာလ, ဝဋ္, ျခင္းရာ, အစပ္, အလႊာ, မူလ အဘယ္မွ် ရွိသနည္း။
ေျဖ – အဝိဇၨာမူလေဆာင္ရာ၌ အဂၤါ ၇-ပါး၊ ကာလ ၂-ပါး၊ ဝဋ္ ၃-ပါး၊ ျခင္းရာ ၁၀-ပါး၊ အစပ္ တစ္ပါး၊ အလႊာ ၂-ပါး၊ မူလ တစ္ပါး ရွိပါသည္။

(၈) ေမး – တဏွာမူလသည္ အဘယ္အထိ ေဆာင္သနည္း။
ေျဖ – တဏွာမူလသည္ ဇရာမရဏအထိ ေဆာင္ပါသည္။

(၉) ေမး – တဏွာမူလ ေဆာင္ရာ၌ အဂၤါ, ကာလ, ဝဋ္, ျခင္းရာ, အစပ္, အလႊာ, မူလ အဘယ္မွ် ရွိသနည္း
ေျဖ – တဏွာမူလ ေဆာင္ရာ၌ အဂၤါ ၅-ပါး၊ ကာလ ၂-ပါး၊ ဝဋ္ ၃-ပါး၊ ျခင္းရာ ၁၀-ပါး၊ အစပ္ တစ္ပါး၊ အလႊာ ၂-ပါး၊ မူလ တစ္ပါး ရွိပါသည္။

+++++

(၁) ေမး – ဇရာ-မရဏသည္ အဂၤါတစ္ပါးဟု ဆို၏။ ႏွစ္ပါး မဟုတ္ေလာ၊ အဘယ့္ေၾကာင့္ တစ္ပါးဟု ဆိုသနည္း။
ေျဖ – ဇရာ-မရဏသည္ မိမိသေဘာအားျဖင့္ ရင့္ျခင္းႏွင့္ ပ်က္ျခင္း ႏွစ္ပါး ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ အဂၤါအားျဖင့္ တေပါင္းတည္း ျပဳ၍ ေဟာပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဂၤါတစ္ပါးဟု ဆိုရပါသည္။

(၂) ေမး – ‘ကိ-သံုး’၊ ‘ကံ-ႏွစ္’၊ ‘ဝိပါက္-ရွစ္’ကို ဆယ့္ႏွစ္ျဖစ္ေအာင္ ေပါင္းျပပါ။
ေျဖ – ‘ကိ-သံုး’ဟူသည္ ကိေလသဝဋ္ သံုးပါးျဖစ္၍ သံုးပါးလံုး က်ပ္ျပည့္ ျဖစ္ပါသည္။ ‘ကံ-ႏွစ္’ကား ကမၼဝဋ္ႏွစ္ပါး က်ပ္ျပည့္ မဟုတ္ပါ။ တစ္ပါးခြဲသာ ရွိပါသည္။ (ဝါ) တစ္က်ပ္ခြဲသာ ရွိပါသည္။ ‘ဝိပါက္-ရွစ္’ကား ဝိပါကဝဋ္ရွစ္ပါး က်ပ္ျပည့္ မဟုတ္ပါ။ ခုနစ္ပါးခြဲ (ဝါ) ခုနစ္က်ပ္ခြဲသာ ရွိပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကိေလသဝဋ္သံုးက်ပ္၊ ကမၼဝဋ္တစ္က်ပ္ခြဲ၊ ဝိပါကဝဋ္ခုနစ္က်ပ္ခြဲ ျဖစ္၍ ေပါင္း ၁၂-က်ပ္ (ဝါ) ၁၂-ပါး ျဖစ္ပါသည္။

(၃) ေမး – ကမၼဘဝႏွင့္ ဥပပတၱိဘဝ ထူးပံု အက်ဥ္းေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ကမၼဘဝသည္ အေၾကာင္းကမၼဝဋ္၊ ဥပပတၱိဘဝသည္ အက်ိဳးဝိပါကဝဋ္။ ဤသို႔ အေၾကာင္း-အက်ိဳး ထူးပါသည္။

(၄) ေမး – ဘဝႏွစ္ပါး ေၾကာင္းက်ိဳးထူးပံု သိသာေအာင္ ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ကမၼဘဝသည္ ယခုဘဝအားထုတ္ေသာ ကံျဖစ္၍ ေနာက္ဘဝပဋိသေႏၶကို ျဖစ္ေစ၏။ ဥပပတၱိဘဝသည္ ထိုအေၾကာင္းကံေၾကာင့္ ေနာက္ဘဝ၌ အက်ိဳးပဋိသေႏၶနာမ္႐ုပ္ျဖစ္၍ ျဖစ္၏။ ဤသို႔ ျဖစ္ေစေသာ ကံႏွင့္ ျဖစ္ေသာ အက်ိဳးဟု ထူးပါသည္။

(၅) ေမး – အဝိဇၨာ, သခၤါရကို ယူလွ်င္ အဘယ့္ေၾကာင့္ တဏွာ, ဥပါဒါန္, ဘဝကိုလည္း ယူရသနည္း။
ေျဖ – အဝိဇၨာ, သခၤါရႏွင့္ တဏွာ, ဥပါဒါန္, ဘဝသည္ အတူျဖစ္ဖက္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ယူရပါသည္။ တနည္းကား – ကိေလသာခ်င္းတူ, ကံခ်င္းတူေသာေၾကာင့္ တစ္ခုကို ယူလွ်င္ တစ္ခုကိုလည္း ယူရပါသည္။

(၆) ေမး – ကိေလသာခ်င္း တူပံုကို ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – အဝိဇၨာလည္း ကိေလသာ၊ တဏွာ, ဥပါဒါန္လည္း ကိေလသာ၊ ကိေလသာခ်င္း အတူတူ ကိေလသဝဋ္သံုးပါး ျဖစ္ပါသည္။

(၇) ေမး – ကံခ်င္း တူပံုကို ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – သခၤါရလည္း ကံ၊ ကမၼဘဝလည္း ကံ၊ ကံခ်င္းအတူတူ ကမၼဝဋ္ႏွစ္ပါး ျဖစ္ပါသည္။

(၈) ေမး – ဇာတိ, ဇရာမရဏကို ယူလွ်င္ အဘယ္ေၾကာင့္ ဝိညာဏ္စေသာ ငါးပါးကို ယူျခင္း ျဖစ္သနည္း။
ေျဖ – ဂုဏ္ႏွင့္ျဒပ္ျဖစ္၍ ခြဲ၍ မရပါ။ တနည္းကား-ဌာနီႏွင့္ ဌာနျဖစ္၍ ခြဲ၍ မရပါ။ တနည္း-ဝိပါက္ခ်င္း တူ၍ ခြဲ၍ မရပါ။ ထိုသို႔ ခြဲ၍ မရေသာေၾကာင့္ ယူျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

(၉) ေမး – ဂုဏ္ႏွင့္ျဒပ္ ျဖစ္ပံုကို ခြဲျပပါ။
ေျဖ – ဇာတိ, ဇရာမရဏသည္ ဝိညာဏ္စေသာ ငါးပါး၏ ဂုဏ္ျဖစ္ပါသည္။ ဝိညာဏ္စေသာ ငါးပါးသည္ ဇာတိဂုဏ္, ဇရာမရဏဂုဏ္ႏွစ္ပါး၏ တည္ရာျဒပ္ ျဖစ္ပါသည္။

(၁၀) ေမး – ဌာနီႏွင့္ ဌာနျဖစ္ပံုကို ခြဲျပပါ။
ေျဖ – ဇာတိ, ဇရာမရဏသည္ ဝိညာဏ္စေသာ ငါးပါး၌ တည္တတ္ေသာ ဌာနီျဖစ္ပါသည္။ ဝိညာဏ္စေသာ ငါးပါးသည္ ဇာတိ, ဇရာမရဏ၏ တည္ရာဌာန ျဖစ္ပါသည္။

(၁၁) ေမး – ဝိပါက္ခ်င္း တူပံုမွ် ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ဝိညာဏ္စေသာ ငါးပါးလည္း ဝိပါက္၊ ဇာတိ, ဇရာမရဏလည္း ဝိပါက္၊ ဝိပါက္ခ်င္း အတူတူ ဝိပါကဝဋ္ရွစ္ပါး၌ ပါဝင္ပါသည္။

(၁၂) ေမး – ဘဝႏွစ္ပါးတို႔တြင္ ကမၼဘဝကို အဘယ္ျခင္းရာ၌ တိုက္႐ိုက္ ယူသနည္း။
ေျဖ – ကမၼဘဝကို အတိတ္အေၾကာင္း၊ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းတို႔၌ တိုက္႐ိုက္ ယူပါသည္။

(၁၃) ေမး – ဥပပတၱိဘဝကို အဘယ္ျခင္းရာ၌ တိုက္႐ိုက္ ယူသနည္း။
ေျဖ – ဥပပတၱိဘဝကို အဘယ္ျခင္းရာမွာမွ တိုက္႐ိုက္ မယူပါ။ အနာဂတ္အက်ိဳး ဇာတိ၌သာ ပါဝင္ပါသည္။

(၁၄) ေမး – သခၤါရႏွင့္ ဝိညာဏ္အၾကားသည္ အဘယ္ႏွင့္ အဘယ္ စပ္သည္ဟု သံုးနည္းေလာက္ စပ္ျပပါ။
ေျဖ – သခၤါရႏွင့္ ဝိညာဏ္အၾကားသည္ အတိတ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ စပ္သည္၊ အေၾကာင္းႏွင့္ အက်ိဳး စပ္သည္၊ အတိတ္အေၾကာင္းႏွင့္ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳး စပ္သည္၊ သံုးနည္း။

(၁၅) ေမး – ေဝဒနာႏွင့္ တဏွာအၾကားသည္ အဘယ္ႏွင့္ အဘယ္ စပ္သည္ဟု သံုးနည္းေလာက္ စပ္ျပပါ။
ေျဖ – ေဝဒနာႏွင့္ တဏွာအၾကားသည္ ပစၥဳပၸန္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ စပ္သည္၊ အက်ိဳးႏွင့္ အေၾကာင္း စပ္သည္၊ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးႏွင့္ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္း စပ္သည္၊ သံုးနည္း။

(၁၆) ေမး – အလႊာေလးပါးတို႔တြင္ ပဌမအလႊာကို ႏွစ္ပါးဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ငါးပါးဟူ၍လည္းေကာင္း ႏွစ္နည္းဆိုသည္။ အဘယ္ပံု ယူသနည္း။
ေျဖ – ပဌမအလႊာကို အဂၤါ ၁၂-ပါးအားျဖင့္ ယူလွ်င္ ႏွစ္ပါး၊ ျခင္းရာ ၂၀ အားျဖင့္ ယူလွ်င္ ငါးပါးဟု ဆိုရပါသည္။

(၁၇) ေမး – အဝိဇၨာ, သခၤါရကို ျမင္ရလွ်င္ အတူျဖစ္ဖက္ တဏွာ, ဥပါဒါန္, ဘဝလည္း ပုန္းလ်က္ အနီး၌ ရွိပံုကို ဥပမာေဆာင္ျပပါ။
ေျဖ – က်ပ္ျပား၌ ေခါင္းကို ျမင္ရလွ်င္ တစ္ဘက္၌ မျမင္ရေသာ္လည္း ပန္းရွိသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ပန္းကို ျမင္ရလွ်င္လည္း တစ္ဘက္၌ ေခါင္းရွိသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း ရိပ္မိရပါသည္။ ထို႔အတူ အဝိဇၨာ, သခၤါရကို ျမင္ရလွ်င္ အတူျဖစ္ဖက္ တဏွာ, ဥပါဒါန္, ဘဝကိုလည္း အနီး၌ ပုန္းေနသည္ဟု ရိပ္မိရပါသည္။

(၁၈) ေမး – ဇာတိ, ဇရာမရဏဟူေသာ ဂုဏ္ႏွစ္ပါးကို ယူလွ်င္ ဝိညာဏ္ စေသာ ျဒဗ္ငါးပါးကိုလည္း ယူျခင္းသာ ျဖစ္၏။ ငါးပါးဟု ဆို၏။ ဂုဏ္ႏွစ္ပါးႏွင့္ ျဒဗ္ငါးပါးကို ေပါင္းလွ်င္ ခုနစ္ျဖစ္သည္ မဟုတ္ေလာ။ အဘယ္ေၾကာင့္ ငါးပါးျဖစ္သနည္း။
ေျဖ – ဂုဏ္အဂၤါႏွစ္ပါးႏွင့္ ျဒဗ္အဂၤါငါးပါးကို ေပါင္းလွ်င္ အဂၤါအေရအတြက္အားျဖင့္သာ ခုနစ္ပါး ျဖစ္ပါသည္။ ျဒဗ္အားျဖင့္ကား ငါးပါးသာ ျဖစ္ပါသည္။ ဂုဏ္အားျဖင့္ကား ႏွစ္ပါးသာ ျဖစ္ပါသည္။ သည္ေနရာမွာ ျဒဗ္ကို ရည္၍ ငါးပါးျဖစ္ပါသည္။

(၁၉) ေမး – ဂုဏ္ႏွစ္ပါးႏွင့္ ျဒဗ္ငါးပါး ေပါင္းရာ၌ ၇-ပါးျဖစ္ပံု၊ ၅-ပါးျဖစ္ပံု၊ ၂-ပါးျဖစ္ပံုကို ဥပမာေဆာင္ျပပါ။
ေျဖ – ျဖဴျဖဴ, ဝဝ ဂုဏ္ႏွစ္ပါးရွိေသာ လူငါးေယာက္ဟု ဆိုရာ၌ ဂုဏ္,ျဒဗ္ကို မငဲ့ဘဲ ‘ႏွစ္’သခ်ၤာႏွင့္ ‘ငါး’သခ်ၤာ ေပါင္းလွ်င္သာ ‘၇’ ျဖစ္ပါသည္။ လူအေရအတြက္ကား ၅-ေယာက္သာ ျဖစ္ပါသည္။ ဂုဏ္အားျဖင့္ ‘ျဖဴျဖဴ’ ‘ဝဝ’ ဂုဏ္ႏွစ္ပါးသာ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အတူ ျဖစ္ျခင္းဂုဏ္၊ ရင့္၍ပ်က္ျခင္း ဂုဏ္ႏွစ္ပါးရွိေသာ ဝိညာဏ္စေသာ ျဒဗ္ငါးပါး၌လည္း သခ်ၤာသာ ၇-ခု၊ ျဒဗ္ကား ၅-ေယာက္၊ ဂုဏ္ကား ႏွစ္ပါးသာ ျဖစ္ပါသည္။

(၂၀) ေမး – ဂုဏ္ကို ယူလွ်င္ ျဒဗ္ကိုလည္း ရသည္၊ ျဒဗ္ကို ယူလွ်င္ ဂုဏ္ကိုလည္း ရသည္ဟု ဆိုရာ၌ ဥပမာေဆာင္ျပပါ။
ေျဖ – အညႇာရွိေသာ သစ္သီး၌ အညႇာကို ယူလွ်င္ သစ္သီးကိုလည္း ရပါသည္။ သစ္သီးကို ယူလွ်င္ အညႇာကိုလည္း ရပါသည္။ ထို႔အတူ ဂုဏ္ႏွစ္ပါးရွိေသာ ျဒဗ္ငါးပါး၌ ဂုဏ္ကို ယူလွ်င္ ျဒဗ္ကိုလည္း ရပါသည္။ ျဒဗ္ကို ယူလွ်င္ ဂုဏ္ကိုလည္း ရပါသည္။ [ျဖဴျဖဴ, ဝဝတို႔ လာၾကဟု ေခၚလွ်င္ ငါးေယာက္ လာၾကပါသည္။ ငါးေယာက္လာၾကဟု ေခၚလွ်င္ ျဖဴျဖဴ, ဝဝတို႔ လာၾကပါသည္။ ထို႔အတူ ဟူ၍လည္း ေျဖအပ္၏။]

(၂၁) ေမး – အဝိဇၨာ, သခၤါရကို ယူလွ်င္ တဏွာ, ဥပါဒါန္, ဘဝကိုလည္း ယူရသည္။ ငါးပါးဟု ဆိုရာ၌ အဘယ့္ေၾကာင့္ ငါးပါးျဖစ္သနည္း။ ႏွစ္ပါး, သံုးပါး တစ္ခုခု မျဖစ္ၿပီေလာ။
ေျဖ – အဝိဇၨာ, သခၤါရကာ ျဒဗ္ႏွစ္ပါး။ တဏွာ, ဥပါဒါန္, ဘဝကား ျဒဗ္သံုးပါး။ ဤသို႔ ျဒဗ္ႏွစ္ပါးႏွင့္ ျဒဗ္သံုးပါး ျဖစ္၍ ျဖစ္ခ်င္းေပါင္းေသာေၾကာင့္ ျဒဗ္ငါးပါး ျဖစ္ပါသည္။ ႏွစ္ပါး, သံုးပါး တစ္ခုခု မျဖစ္ေကာင္းပါ။

(၂၂) ေမး – ဝဋ္သံုးပါးကို အေၾကာင္းဝဋ္ အက်ိဳးဝဋ္ ခြဲျပပါ။
ေျဖ – ကိေလသဝဋ္, ကမၼဝဋ္သည္ အေၾကာင္းဝဋ္၊ ဝိပါကဝဋ္သည္ အက်ိဳးဝဋ္ျဖစ္ပါသည္။

(၂၃) ေမး – အေၾကာင္းဝဋ္အဘယ္မွ် အက်ိဳးဝဋ္အဘယ္မွ် ရွိသနည္း။
ေျဖ – အတိတ္အေၾကာင္းငါးပါး၊ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းငါးပါးအားျဖင့္ အေၾကာင္းဝဋ္ဆယ္ပါး ရွိပါသည္။ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးငါးပါး၊ အနာဂတ္အက်ိဳးငါးပါးအားျဖင့္ အက်ိဳးဝဋ္ဆယ္ပါး ရွိပါသည္။

(၂၄) ေမး – သတၱဝါတို႔အား ေရွးဘဝ ေနာက္ဘဝရွိပံုကို အဘယ္ကို ေထာက္ဆ၍ သိႏိုင္သနည္း။
ေျဖ – ပုဗၺႏၲဘဝစက္၊ အပရႏၲဘဝစက္ ႏွစ္ပါးကို ေထာက္ဆ၍ သိႏိုင္ပါသည္။

(၂၅) ေမး – ပုဗၺႏၲဘဝစက္၊ အပရႏၲဘဝစက္ဟူေသာ စကား၏ အဓိပၸာယ္ကို ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – ေရွးအစြန္း ေရွးအစ ေရွးဘဝမွ လည္လာေသာ စက္ဝိုင္းသည္ ပုဗၺႏၲဘဝစက္ မည္၏။ ေနာက္အစြန္း ေနာက္အစ ေနာက္ဘဝသို႔ လည္သြားေသာ စက္ဝိုင္းသည္ အပရႏၲဘဝစက္ မည္၏။

(၂၆) ေမး – အဝိဇၨာကို အဘယ့္ေၾကာင့္ အစစြာ ေဟာသနည္း။
ေျဖ – ပဓာနေခါင္းေဆာင္ႀကီး ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အဝိဇၨာကို အစစြာ ေဟာပါသည္။

(၂၇) ေမး – ပဓာနေခါင္းေဆာင္ႀကီးျဖစ္ပံုကို ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – အဝိဇၨာသည္ ဒုဂၢတိဘဝသို႔ ေရာက္ေၾကာင္း အကုသိုလ္ကံ၏ ေခါင္းေဆာင္၊ တဏွာသည္ သုဂတိဘဝသို႔ ေရာက္ေၾကာင္း ကုသိုလ္ကံ၏ ေခါင္းေဆာင္ အသီးသီးျဖစ္လ်က္ အဝိဇၨာသည္ တဏွာ၏ ျဖစ္ေၾကာင္း ေခါင္းေဆာင္လည္း ျဖစ္ေသးသည္။ ဤသို႔ အဝိဇၨာသည္ ပဓာနေခါင္းေဆာင္ႀကီး ျဖစ္ပါသည္။

(၂၈) ေမး – နက္ေယာင္ျပင္းထန္ နက္နဲမွန္ပံုကို ေရေလးမ်ိဳးျဖင့္ ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – ဖက္ပုပ္အိုင္ေရသည္ တိမ္ေသာ္လည္း နက္ေယာင္ ထင္သည္။ ၾကည္လင္ေသာ စမ္းအိုင္ေရသည္ နက္ေသာ္လည္း တိမ္ေယာင္ ထင္သည္။ အိုးခြက္၌ ေရသည္ တိမ္လ်က္ တိမ္ေယာင္ ထင္သည္။ သမုဒၵရာေရသည္ နက္လ်က္ နက္ေယာင္ ထင္သည္။ ဤသို႔ ေရေလးမ်ိဳး ရွိ၏။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ကား နက္လ်က္ နက္ေယာင္ ထင္သည္။ တစ္မ်ိဳးတည္းသာ ရွိသည္။ ေလးမ်ိဳး မရေကာင္းပါ။

(၂၉) ေမး – ရွစ္ဌာန၌ ေတြေဝေသာ ေမာဟဟုဆိုရာ၌ ရွစ္ဌာနကို ေရျပပါ။
ေျဖ – ဒုကၡသစၥာ၊ သမုဒယသစၥာ၊ နိေရာဓသစၥာ၊ မဂၢသစၥာ၊ ပုဗၺႏၲ၊ အပရႏၲ၊ ပုဗၺႏၲာပရႏၲ၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္၊ ဤကား ေတြေဝရာ ရွစ္ဌာနျဖစ္ပါသည္။

(၃၀) ေမး – ဒုကၡသစၥာ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ၃၁-ဘံု ခႏၶာ နာမ္ ႐ုပ္ ဒုကၡကို သုခဟု မွတ္ထင္ျခင္းသည္ ဒုကၡသစၥာ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၃၁) ေမး – သမုဒယသစၥာ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ဒုကၡ နာမ္႐ုပ္ျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာဟူေသာ ေလာဘကို သုချဖစ္ေၾကာင္းဟု မွတ္ထင္ျခင္းသည္ သမုဒယသစၥာ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၃၂) ေမး – နိေရာဓသစၥာ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ဒုကၡမကင္းေသာ ဘံုဘဝတစ္ခုခုကို ဒုကၡကင္းရာ နိဗၺာန္ဟု မွတ္ထင္ျခင္းသည္ နိေရာဓသစၥာ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၃၃) ေမး – မဂၢသစၥာ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – မဂၢင္ရွစ္ပါးမွ တပါးေသာ အက်င့္ကို နိဗၺာန္ေရာက္ေၾကာင္း အက်င့္ဟု မွတ္ထင္ျခင္းသည္ မဂၢသစၥာ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၃၄) ေမး – ပုဗၺႏၲ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – သံသရာ၏ ေရွးအစြန္းျဖစ္ေသာ အတိတ္ဘဝ အတိတ္ခႏၶာရွိသည္ဟု မသိျခင္းသည္ ပုဗၺႏၲ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၃၅) ေမး – အပရႏၲ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – သံသရာ၏ ေနာက္အစြန္းျဖစ္ေသာ အနာဂတ္ဘဝ အနာဂတ္ခႏၶာရွိသည္ဟု မသိျခင္းသည္ အပရႏၲ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၃၆) ေမး – ပုဗၺႏၲာပရႏၲ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – သံသရာ၏ ေရွးအစြန္း အတိတ္ဘဝ ခႏၶာကိုလည္းေကာင္း၊ ေနာက္အစြန္း အနာဂတ္ဘဝ ခႏၶာကိုလည္းေကာင္း ႏွစ္ခုလံုး၌ ရွိသည္ဟု မသိျခင္းသည္ ပုဗၺႏၲာပရႏၲ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၃၇) ေမး – ပဋိစၥသမုပၸါဒ္၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – အဝိဇၨာေၾကာင့္ သခၤါရသာ ျဖစ္သည္၊ သခၤါရေၾကာင့္ ဝိညာဏ္သာ ျဖစ္သည္၊ ဤသို႔ စသည္ျဖင့္ ဝဋ္ဒုကၡသက္သက္ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္၍ ျဖစ္သည္ကို ငါျဖစ္သည္၊ သူျဖစ္သည္၊ သူ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္၊ ငါ့ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္၊ ခ်မ္းသာသည္၊ အစိုးရသည္၊ ငါ့ကိုယ္ငါ့ဟာ ျဖစ္သည္၊ အေၾကာင္းမရွိ အလိုလိုျဖစ္သည္၊ အလိုလို ျပတ္သည္ စသည္ျဖင့္ မွတ္ထင္ျခင္းသည္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၃ဂ) ေမး – ငါးဌာန၌ ေတြေဝသူသည္ သခၤါရသံုးပါးကို ျပဳသည္ဟု အ႒ကထာ ဆိုသည္။ ထိုငါးဌာန ေရျပပါ။
ေျဖ – စုတိ၊ ပဋိသေႏၶ၊ သံသရာ၊ သခၤတလကၡဏာ၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ၊ ဤကား ငါးဌာန ျဖစ္ပါသည္။

(၃၉) ေမး – စုတိ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ႐ုပ္နာမ္တို႔၏ အေၾကာင္းအားေလ်ာ္စြာ ပ်က္ျခင္းသည္ မရဏ မည္၏။ စုတိ မည္၏။ ဤအေနမွ် သိရမည္ကို သတၱဝါေသသည္၊ ငါ့သား ငါ့သမီး ေသသည္ဟု လြန္ကဲ၍ သိျခင္းသည္ စုတိ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၄၀) ေမး – ပဋိသေႏၶ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ႐ုပ္နာမ္တို႔၏ အေၾကာင္းအားေလ်ာ္စြာ ျဖစ္ျခင္းသည္ ဇာတိ မည္၏။ ပဋိသေႏၶ မည္၏။ ဤအေနမွ် သိရမည္ကို သတၱဝါ ေမြးဖြား၏။ ငါ့မွာ သားသမီးျဖစ္၏ဟု လြန္၍ ကဲ၍ သိျခင္းသည္ ပဋိသေႏၶ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၄၁) ေမး – သံသရာ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ခႏၶာ, အာယတန, ဓာတ္တို႔၏ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္ မျပတ္ျဖစ္ျခင္းသည္ သံသရာ မည္၏။ ဤအေနမွ် သိရမည္ကို သူသူငါငါ သတၱဝါအေပါင္းသည္ တစ္ဘဝမွ တစ္ဘဝသို႔ သြား၏၊ လာ၏၊ ကူးေျပာင္း၏ စသည္ျဖင့္ လြန္၍ ကဲ၍ သိျခင္းသည္ သံသရာ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၄၂) ေမး – သခၤတလကၡဏာ၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – စိတ္ဟူေသာ သခၤတတရားသည္ သိျခင္း လကၡဏာ ရွိ၏။ ေစတသိက္ဟူေသာ သခၤတတရားသည္ ထိျခင္း ခံစားျခင္း စေသာ လကၡဏာ ရွိ၏။ ႐ုပ္ဟူေသာ သခၤတတရားသည္ ၾကမ္းတမ္းျခင္း, ယိုစီးျခင္း, ပူေအးျခင္း, ေထာက္ပံ့ျခင္း စေသာ လကၡဏာ ရွိ၏။ ဤကား သဘာဝလကၡဏာ မည္၏။ စိတ္, ေစတသိက္, ႐ုပ္ဟူေသာ သခၤတတရား သံုးပါးလံုးသည္ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱ လကၡဏာရွိ၏။ ဤကား သာမညလကၡဏာ မည္၏။ ဤသို႔ သဘာဝလကၡဏာ၊ သာမညလကၡဏာ ႏွစ္ပါးကို မသိဘဲ ငါ့ကိုယ္ျဖစ္၏၊ ငါ့ဟာျဖစ္၏၊ ငါျဖစ္၏၊ ၿမဲ၏၊ တင့္တယ္၏ စသည္ျဖင့္ လြန္ကဲ၍ သိျခင္းသည္ သခၤတလကၡဏာ၌ ေတြေဝျခင္း မည္ပါသည္။

(၄၃) ေမး – ပဋိစၥသမုပၸါဒ္၌ ေတြေဝပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ေမးခြန္း-၃၇ အေျဖ၌ ေဖာ္ျပၿပီး ျဖစ္၏။

(၄၄) ေမး – ငါးဌာန ေတြေဝသူသည္ သခၤါရသံုးပါးကို ျပဳသည္ဟု ဆိုရာ၌ ျပဳပံုကို ဥပမာေဆာင္ျပပါ။
ေျဖ – ခရီးၫႊန္ကင္း အလင္းမရ မ်က္မျမင္ ဒုကၡိတသည္ လမ္းေကာင္း လမ္းဆိုး အရမ္းတိုး၏။ ထို႔အတူ ငါးဌာနေတြေဝသူသည္ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ အရမ္းတိုး၍ ပုညာဘိသခၤါရစေသာ သခၤါရသံုးပါးကို ျပဳပါသည္။

(၄၅) ေမး – အဘယ္အခါ၌ ထိုမ်က္မျမင္ ဒုကၡိတအျဖစ္မ်ိဳးမွ လြတ္မည္နည္း။
ေျဖ – သစၥာေလးပါးသိေသာအခါ၌ အဝိဇၨာအျမစ္ျပတ္၍ မ်က္မျမင္ ဒုကၡိတအျဖစ္မ်ိဳးမွ လြတ္ႏိုင္ပါသည္။

(၄၆) ေမး – သခၤါရသံုးမ်ိဳး စံုလင္ေအာင္ ခြဲျပပါ။
ေျဖ – ကာမကုသိုလ္ ေစတနာရွစ္ခု၊ ႐ူပကုသိုလ္ ေစတနာငါးခုသည္ ပုညာဘိသခၤါရ ၁၃-ခု မည္ပါသည္။ အကုသိုလ္ ေစတနာ ၁၂-ခုသည္ အပုညာဘိသခၤါရ ၁၂-ခု မည္ပါသည္။ အ႐ူပကုသိုလ္ ေစတနာေလးခုသည္ အာေနၪၨာဘိသခၤါရ ၄-ခု မည္ပါသည္။ တနည္းကား – ကာမကုသိုလ္, အကုသိုလ္ ေစတနာ ၂၀ သည္ ကာယဒြါရ၌ ျဖစ္ေသာအခါ ကာယသခၤါရ ၂၀ မည္ပါသည္။ ထို ၂၀ သည္ ဝစီဒြါရ၌ ျဖစ္ေသာအခါ ဝစီသခၤါရ ၂၀ မည္ပါသည္။ ေလာကီကုသိုလ္, အကုသိုလ္ ေစတနာ ၂၉-ခုလံုးသည္ မေနာဒြါရ၌ ျဖစ္ေသာအခါ စိတၱသခၤါရ ၂၉-ခု မည္ပါသည္။

(၄၇) ေမး – ေလာကီဝိပါက္ ၃၂-ခုကို သိသာ႐ုံ ေရျပပါ။
ေျဖ – အကုသလဝိပါက္ ၇-ခု၊ ကာမကုသလဝိပါက္ ၁၆-ခု၊ (ဝါ) အဟိတ္ရွစ္, သဟိတ္ရွစ္, ေပါင္း ၁၆-ခု၊ ႐ူပဝိပါက္ ၅-ခု၊ အ႐ူပဝိပါက္ ၄-ခု၊ ဤသို႔ ေလာကီဝိပါက္ ၃၂-ခု ျဖစ္ပါသည္။

(၄၈) ေမး – သခၤါရေၾကာင့္ ဝိညာဏ္ျဖစ္ရာ၌ ပဋိသေႏၶဝိညာဏ္ ၁၉-ခု ျဖစ္ပံု ဘံုႏွင့္ တြဲျပပါ။
ေျဖ – ဥဒၶစၥၾကဥ္ေသာ အကုသိုလ္ေစတနာ ၁၁-ခုေၾကာင့္ အပါယ္ ၄-ဘံု၌ ဒုဂၢတိအဟိတ္ ပဋိသေႏၶတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ ကာမကုသိုလ္ေစတနာ ၈-ခုေၾကာင့္ ကာမသုဂတိ ခုနစ္ဘံု၌ သုဂတိအဟိတ္ ပဋိသေႏၶတစ္ခု, ဒြိဟိတ္ ပဋိသေႏၶ ေလးခု, တိဟိတ္ ပဋိသေႏၶ ေလးခု, ေပါင္း ၉-ခု ျဖစ္ပါသည္။ ႐ူပကုသိုလ္ေစတနာ ၅-ခုေၾကာင့္ အသညသတ္ၾကဥ္ေသာ ႐ူပ ၁၅-ဘံု၌ ႐ူပပဋိသေႏၶ ၅-ခု ျဖစ္ပါသည္။ အ႐ူပကုသိုလ္ ေစတနာ ၄-ခုေၾကာင့္ အ႐ူပ ၄-ဘံု၌ အ႐ူပပဋိသေႏၶ ၄-ခု ျဖစ္ပါသည္။

(၄၉) ေမး – သခၤါရေၾကာင့္ ဝိညာဏ္ျဖစ္ရာ၌ ပဝတၱိဝိညာဏ္ ၃၂-ခုမွ် ျဖစ္ပံု တြဲျပပါ။
ေျဖ – အကုသိုလ္ေစတနာ ၁၂-ခုေၾကာင့္ အကုသလဝိပါက္ ၇-ခု ျဖစ္ပါသည္။ ကာမကုသိုလ္ေစတနာ ၈-ခုေၾကာင့္ အဟိတ္ ၈, သဟိတ္ ၈ အားျဖင့္ ကာမကုသလဝိပါက္ ၁၆-ခု ျဖစ္ပါသည္။ ႐ူပကုသိုလ္ေစတနာ ၅-ခုေၾကာင့္ ႐ူပဝိပါက္ ၅-ခု ျဖစ္ပါသည္။ အ႐ူပကုသိုလ္ ေစတနာ ၄-ခုေၾကာင့္ အ႐ူပဝိပါက္ ၄-ခု ျဖစ္ပါသည္။

(၅၀) ေမး – ဝိညာဏ္ေၾကာင့္ နာမ္႐ုပ္ျဖစ္ပံု ဘံုႏွင့္ တြဲျပပါ။
ေျဖ – အ႐ူပဝိပါက္ ဝိညာဏ္ ၄-ခုေၾကာင့္ အ႐ူပ ၄-ဘံု၌ နာမ္သာ ျဖစ္ပါသည္။ ေရွးကာမဘံုက ျပဳခဲ့ေသာ ႐ူပပၪၥမစ်ာန္ကုသိုလ္ကံ ဝိညာဏ္တစ္ခုေၾကာင့္ အသညသတ္တစ္ဘံု၌ ႐ုပ္သာ ျဖစ္ပါသည္။ ႂကြင္းေသာ ပဋိသေႏၶဝိညာစ္ ၁၅-ခု, ပဝတၱိဝိညာဏ္ ၂၀-ခုေၾကာင့္ ႂကြင္း ၂၆-ဘံု၌ နာမ္ႏွင့္႐ုပ္ ျဖစ္ပါသည္။

(၅၁) ေမး – နာမ္႐ုပ္ေၾကာင့္ သဠာယတနျဖစ္ပံု ဘံုႏွင့္ တြဲျပပါ။
ေျဖ – အ႐ူပ ၄-ဘံု၌ နာမ္ေၾကာင့္ မနာယတနတစ္ပါးသာ ျဖစ္ပါသည္။ အသညသတ္တစ္ဘံု၌ ႐ုပ္ေၾကာင့္ အာယတနတစ္ပါးမွ် မျဖစ္ပါ။ ႂကြင္း ႐ူပ ၁၅-ဘံု၌ နာမ္႐ုပ္ေၾကာင့္ စကၡာယတန, ေသာတာယတန, မနာယတန သံုးပါးသာ ျဖစ္ပါသည္။ ကာမ ၁၁-ဘံု၌ နာမ္႐ုပ္ေၾကာင့္ စကၡာယတန, ေသာတာယတန, ဃာနာယတန, ဇိဝွါယတန, ကာယာယတန, မနာယတနဟု ၆-ပါး ျဖစ္ပါသည္။

(၅၂) ေမး – အာယတန ၆-ပါးေၾကာင့္ အစဥ္အတိုင္းျဖစ္ေသာ ဖႆ ၆-ပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – စကၡဳသမၹႆ၊ ေသာတသမၹႆ၊ ဃာနသမၹႆ၊ ဇိဝွါသမၹႆ၊ ကာယသမၹႆ၊ မေနာသမၹႆ၊ ဤကား အစဥ္အတိုင္း ဖႆ ၆-ပါး ျဖစ္ပါသည္။

(၅၃) ေမး – ဖႆ ၆-ပါးေၾကာင့္ အစဥ္အတိုင္းျဖစ္ေသာ ေဝဒနာ ၆-ပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – စကၡဳသမၹႆဇာေဝဒနာ၊ ေသာတသမၹႆဇာေဝဒနာ၊ ဃာနသမၹႆဇာေဝဒနာ၊ ဇိဝွါသမၹႆဇာေဝဒနာ၊ ကာယသမၹႆဇာေဝဒနာ၊ မေနာသမၹႆဇာေဝဒနာ၊ ဤကား အစဥ္အတိုင္း ေဝဒနာ ၆-ပါး ျဖစ္ပါသည္။

(၅၄) ေမး – ေဝဒနာ ၆-ပါးေၾကာင့္ စဥ္တိုင္းျဖစ္ေသာ တဏွာ ၆-ပါး ေရျပပါ။
ေျဖ – ႐ူပတဏွာ၊ သဒၵတဏွာ၊ ဂႏၶတဏွာ၊ ရသတဏွာ၊ ေဖာ႒ဗၺတဏွာ၊ ဓမၼတဏွာ၊ ဤကား စဥ္တိုင္း တဏွာ ၆-ပါး ျဖစ္ပါသည္။

(၅၅) ေမး – ဖႆေၾကာင့္ ေဝဒနာသံုးပါး ျဖစ္ပံုကို ခြဲျပပါ။
ေျဖ – ဣ႒ာ႐ုံ ဖႆအေကာင္းစား ေတြ႕ထိလွ်င္ ကိုယ္စိတ္ခ်မ္းသာေသာ သုခေဝဒနာ ျဖစ္ပါသည္။ အနိ႒ာ႐ုံ ဖႆအညံ့စား ေတြ႕ထိလွ်င္ ကိုယ္စိတ္ဆင္းရဲေသာ ဒုကၡေဝဒနာ ျဖစ္ပါသည္။ မဇၥ်တၱာ႐ုံ ဖႆအလတ္စား ေတြ႕ထိလွ်င္ လ်စ္လ်ဴ႐ႈေသာ ဥေပကၡာေဝဒနာ ျဖစ္ပါသည္။

(၅၆) ေမး – ေဝဒနာေၾကာင့္ တဏွာျဖစ္ပံုကို ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – သုခေဝဒနာ-ခ်မ္းသာစြာ ခံစားရလွ်င္ အဖန္ဖန္ ခံစားလိုေသာ တဏွာျဖစ္ပါသည္။ ဥေပကၡာေဝဒနာ-လ်စ္လ်ဴ႐ႈကာ ခံစားရလွ်င္ အညံ့မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ အဖန္ဖန္ ခံစားလိုေသာ တဏွာျဖစ္ပါသည္။ ဒုကၡေဝဒနာ-ဆင္းရဲစြာ ခံစားရလွ်င္ကား ဘယ္အခါ အာ႐ုံေကာင္းေကာင္း ခံစားရပါအံ့နည္းဟု လွမ္း၍ ေတာင့္တေသာ တဏွာျဖစ္ပါသည္။

(၅၇) ေမး – အနိ႒ာ႐ုံ အာ႐ုံဆိုးဆိုးကို မေထြးႏိုင္ မစြန္႔ႏိုင္ ၿမိန္ရွက္စြာ ခံစားႏိုင္သလား။
ေျဖ – အနိ႒ာ႐ုံ အာ႐ုံဆိုးဆိုးကို ဒုကၡေဝဒနာျဖင့္ ခံစားရေသာအခါ မေက်ႏိုင္ မခ်မ္းႏိုင္၊ ငါ့ကို သင္းတို႔ မေကာင္းၾကံၾကတယ္၊ ေသခမ္းရွင္ခမ္း ျဖတ္မယ္၊ မေက်ဘူးဟဲ့ စသည္ျဖင့္ တစ္သက္လံုး မေထြးႏိုင္ မစြန္႔ႏိုင္ ၿမိန္ရွက္စြာ ေသသည္အထိ ခံစားၾကတာ ေလာကမွာ ထင္ရွားပါသည္။

(၅၈) ေမး – ေဝဒနာေၾကာင့္ တဏွာသည္ သတၱဝါတိုင္းအား ျဖစ္သေလာ။
ေျဖ – ရဟႏၲာအား ေဝဒနာျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ တဏွာ ဆက္၍ မျဖစ္ပါ။ ပုထုဇဥ္အားေသာ္လည္း ဗဟုသုတရွိ၍ ေယာနိေသာ မနသိကာရ-သင့္ေအာင္ ႏွလံုးသြင္းလွ်င္ တဏွာ မျဖစ္ပါ။ အေယာနိေသာ မနသိကာရ-မသင့္ေအာင္ ႏွလံုးသြင္းသူတို႔အားသာ ေဝဒနာျဖစ္တိုင္း တဏွာ ဆက္၍ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

(၅၉) ေမး – ကာမ, ဘဝ, ဝိဘဝ ဟူေသာ တဏွာသံုးပါးကို ထင္ရွားေအာင္ ရွင္းပါ။
ေျဖ – ကာမအာ႐ုံ စံုမက္ေသာ တဏွာသည္ ကာမတဏွာ မည္ပါသည္။ သႆတဒိ႒ိႏွင့္ယွဥ္ေသာ တဏွာသည္ ဘဝတဏွာ မည္ပါသည္။ (ဝါ) ႐ူပဘဝ, အ႐ူပဘဝကို စံုမက္ေသာ တဏွာသည္ ဘဝတဏွာ မည္ပါသည္။ ဥေစၧဒဒိ႒ိႏွင့္ယွဥ္ေသာ တဏွာသည္ ဝိဘဝတဏွာ မည္ပါသည္။ (ဝါ) နိဗၺာန္မဟုတ္ဘဲ နိဗၺာန္ဟု စံုမက္ေသာ နိေရာဓတဏွာသည္လည္း ဥေစၧဒဒိ႒ိႏွင့္ယွဥ္ေသာ ဝိဘဝတဏွာပင္ ျဖစ္ပါသည္။

(၆၀) ေမး – ဥပါဒါန္ေလးပါးကို ထင္ရွားေအာင္ ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – ကာမအာ႐ုံ၌ စြဲလမ္းေသာ ကာမတဏွာသည္ ကာမုပါဒါန္ မည္ပါသည္။ အလႉသည္ အက်ိဳးမရွိ စသည္ျဖင့္ စြဲလမ္းေသာ ဒိ႒ိဆယ္ပါး ဒိ႒ိ ၆၂-ပါးသည္ ဒိ႒ဳပါဒါန္ မည္ပါသည္။ သီလ-တိရိစၧာန္တို႔၏ အေလ့ျဖင့္ + ဗတ-တိရစၧာန္တို႔၏ အက်င့္ျဖင့္ + ပရာမာသ-နိဗၺာန္ရသည္ဟု သံုးသပ္ေသာ ဒိ႒ိသည္ သီလဗၺတုပါဒါန္ မည္ပါသည္။ ႐ုပ္သည္ အတၱ၊ ႐ုပ္ရွိေသာ အတၱ စသည္ျဖင့္ စြဲလမ္းေသာ သကၠာယဒိ႒ိ ၂၀ သည္ အတၱဝါဒုပါဒါန္ မည္ပါသည္။ စြဲလမ္းေသာ တဏွာတစ္ခု၊ ဒိ႒ိသံုးခု ျဖစ္ပါသည္။

(၆၁) ေမး – သခၤါရ ၂၉-ခုႏွင့္ ဘဝဂါမိကံ ၂၉-ခုတို႔တြင္ သခၤါရ ၂၉-ခုကို ေရျပပါ။
ေျဖ – ေလာကီကုသိုလ္, အကုသိုလ္ ေစတနာ ၂၉-ခုသည္ သခၤါရ ၂၉-ခု မည္ပါသည္။ (ဝါ) ပုညာဘိသခၤါရ ၁၃-ခု၊ အပုညာဘိသခၤါရ ၁၂-ခု၊ အာေနၪၨာဘိသခၤါရ ၄-ခုသည္ သခၤါရ ၂၉-ခု မည္ပါသည္။ (ဝါ) ကာယသခၤါရ ၂၀၊ ဝစီသခၤါရ ၂၀၊ စိတၱသခၤါရ ၂၉-ခုသည္ သခၤါရ ၂၉-ခု မည္ပါသည္။ ေစတနာေစတသိက္တစ္ခုသာ သခၤါရ မည္ပါသည္။

(၆၂) ေမး – ဘဝဂါမိကံ ၂၉-ခုကို ေရျပပါ။
ေျဖ – ေလာကီကုသိုလ္, အကုသိုလ္ ၂၉-ခု၌ ရွိေသာ စိတ္, ေစတသိက္အားလံုးသည္ ဘဝဂါမိကံ ၂၉-ခု မည္ပါသည္။

(၆၃) ေမး – ဥပပတၱိဘဝမည္ေသာ ဘဝႀကီးကိုးပါးကို ေရျပပါ။
ေျဖ – ကာမဘဝ၊ ႐ူပဘဝ၊ အ႐ူပဘဝ – သံုးပါး၊ သညီဘဝ၊ အသညီဘဝ၊ ေနဝသညီနာသညီဘဝ – သံုးပါး၊ ဧကေဝါကာရဘဝ၊ စတုေဝါကာရဘဝ၊ ပၪၥေဝါကာရဘဝ – သံုးပါး၊ ဤကား ဥပပတၱိဘဝမည္ေသာ ဘဝႀကီးကိုးပါး ျဖစ္ပါသည္။

(၆၄) ေမး – ကာမဘဝဟူသည္ အဘယ္နည္း။
ေျဖ – ကာမ ၁၁-ဘံု၌ ဝိပါက္နာမ္ ကမၼဇ႐ုပ္ ျဖစ္ျခင္းသည္ ကာမဘဝ မည္ပါသည္။

(၆၅) ေမး – ႐ူပဘဝဟူသည္ အဘယ္နည္း။
ေျဖ – ႐ူပ ၁၆-ဘံု၌ ဝိပါက္နာမ္ ကမၼဇ႐ုပ္ ျဖစ္ျခင္းသည္ ႐ူပဘဝ မည္ပါသည္။

(၆၆) ေမး – အ႐ူပဘဝဟူသည္ အဘယ္နည္း။
ေျဖ – အ႐ူပ ၄-ဘံု၌ ဝိပါက္နာမ္ ျဖစ္ျခင္းသည္ အ႐ူပဘဝ မည္ပါသည္။ ႐ုပ္မျဖစ္ပါ။

(၆၇) ေမး – သညီဘဝဟူသည္ အဘယ္နည္း။
ေျဖ – သညီ ၂၉-ဘံု၌ ဝိပါက္နာမ္ ကမၼဇ႐ုပ္ ျဖစ္ျခင္းသည္ သညီဘဝ မည္ပါသည္။ နာမ္မျဖစ္ပါ။

(၆၈) ေမး – အသညီဘဝဟူသည္ အဘယ္နည္း။
ေျဖ – အသညီတဘံု၌ ကမၼဇ႐ုပ္ျဖစ္ျခင္းသည္ အသညီဘဝ မည္ပါသည္။ နာမ္မျဖစ္ပါ။

(၆၉) ေမး – ေနဝသညီနာသညီဘဝဟူသည္ အဘယ္နည္း။
ေျဖ – ေနဝသညီနာသညီတဘံု၌ ဝိပါက္နာမ္ျဖစ္ျခင္းသည္ ေနဝသညီနာသညီဘဝ မည္ပါသည္။ ႐ုပ္မျဖစ္ပါ။

(၇၀) ေမး – ဧကေဝါကာရဘဝဟူသည္ အဘယ္နည္း။
ေျဖ – ဧကေဝါကာရဘံု၌ ကမၼဇ႐ုပ္ျဖစ္ျခင္းသည္ ဧကေဝါကာရဘဝ မည္ပါသည္။ နာမ္မျဖစ္ပါ။

(၇၁) ေမး – စတုေဝါကာရဘဝဟူသည္ အဘယ္နည္း။
ေျဖ – စတုေဝါကာရ ၄-ဘံု၌ ဝိပါက္နာမ္ျဖစ္ျခင္းသည္ စတုေဝါကာရဘဝမည္ပါသည္။ ႐ုပ္မျဖစ္ပါ။

(၇၂) ေမး – ပၪၥေဝါကာရဘဝဟူသည္ အဘယ္နည္း။
ေျဖ – ပၪၥေဝါကာရ ၂၆-ဘံု၌ ဝိပါက္နာမ္ ကမၼဇ႐ုပ္ ျဖစ္ျခင္းသည္ ပၪၥေဝါကာရဘဝ မည္ပါသည္။

(၇၃) ေမး – ဇာတိ,ဇရာ, မရဏသည္ ရန္သူသံုးဦးႏွင့္ တူ၏ဟု အ႒ကထာဆိုသည္။ ရန္သူႏွင့္တူပံု ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – ဇာတိသည္ တစ္ဘဝမွ တစ္ဘဝသို႔ ေဆာင္၏။ ေတာနက္ထဲသို႔ ေခ်ာ့ေခၚေသာ ပထမရန္သူႏွင့္ တူပါသည္။ ဇရာသည္ ေရာက္ရာဘဝ၌ ခ်က္ခ်င္း အိုမင္းရင့္ေရာ္ေအာင္ ႏွိပ္စက္၏။ ေတာနက္ထဲ ေရာက္လွ်င္ေရာက္ခ်င္း မထႏိုင္ေအာင္ ႐ိုက္ေသာ ဒုတိယရန္သူႏွင့္ တူပါသည္။ မရဏသည္ ဇရာဒုကၡသင့္သူကို ခႏၶာပ်က္ေအာင္ အေသသတ္၏။ ေတာနက္ထဲ၌ မထႏိုင္သူကို ဦးေခါင္းျဖတ္ေသာ တတိယရန္သူႏွင့္ တူပါသည္။

(၇၄) ေမး – ေသာက, ပရိေဒဝ, ဒုကၡ, ေဒါမနႆ, ဥပါယာသ၊ ဤငါးပါးကို အဂၤါ၌ အဘယ့္ေၾကာင့္ မျပသနည္း။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္မွ လြတ္သေလာ။
ေျဖ – ေသာကစေသာ ငါးပါးသည္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္မွ အလြတ္မဟုတ္ပါ။ ဇာတိ၏ အက်ိဳးဖ်ားမွ် ျဖစ္ပါသည္။ အက်ိဳးရင္း မဟုတ္ပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ အဂၤါ၌ မျပပါ။

(၇၅) ေမး – အက်ိဳးဖ်ားမွ်ျဖစ္ပံု ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ေသာကစေသာ ငါးပါးသည္ ဇာတိေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ပါသည္။ ဇရာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ပါသည္။ မရဏေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုမွတပါးေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ပါသည္။ ဘံုအားျဖင့္ ကာမ ၁၁-ဘံု၌သာ အၿမဲျဖစ္ပါသည္။ ျဗဟၼာ ၂၀ ၌ မျဖစ္ပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ ဇာတိ၏ အက်ိဳးဖ်ားမွ်ျဖစ္သည္ဟု ဆိုရပါသည္။

(၇၆) ေမး – အဝိဇၨာေၾကာင့္ အကုသိုလ္သခၤါရသည္ ပ႒ာန္းနည္း အဘယ္ပစၥည္းသတၱိျဖင့္ ျဖစ္ႏိုင္သနည္း။
ေျဖ – အဝိဇၨာေၾကာင့္ အကုသိုလ္သခၤါရသည္ ပ႒ာန္းနည္း ေဟတု, အာရမၼဏ, အဓိပတိ, အနႏၲရ, သဟဇာတ, ဥပနိႆယ, အာေသဝန စေသာ ပစၥည္းသတၱိမ်ားစြာျဖင့္ ျဖစ္ပါသည္။

(၇၇) ေမး – အာရမၼဏသတၱိျဖင့္ အဝိဇၨာေၾကာင့္ အကုသိုလ္သခၤါရျဖစ္ပံုကို ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ေရွးက ျဖစ္ခဲ့ၿပီးေသာ အကုသိုလ္ အဝိဇၨာကို စဥ္းစားမိတိုင္း အာ႐ုံျပဳ၍ ေလာဘ ေဒါသတို႔ ျဖစ္လာေသာအခါ အာရမၼဏသတၱိျဖင့္ အဝိဇၨာေၾကာင့္ အကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ပါသည္။

(၇၈) ေမး – အဓိပတိသတၱိျဖင့္ ျဖစ္ပံုကို ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ေရွးေရွးျဖစ္ၿပီး အကုသိုလ္ အဝိဇၨာကို “အဖိုးတန္လိုက္တာ၊ သိပ္ေနရာက်တာပဲ” စသည္ျဖင့္ အေလးျပဳ၍ သာယာေသာအခါ အဓိပတိသတၱိျဖင့္ အဝိဇၨာေၾကာင့္ အကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ပါသည္။

(၇၉) ေမး – ဥပနိႆယသတၱိျဖင့္ ျဖစ္ပံုကို ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ေရွးေရွးျဖစ္ၿပီး အကုသိုလ္ အဝိဇၨာကို အေျခခံျပဳ၍ “မည္သည့္ရပ္႐ြာမွာ လူမိုက္ဗိုလ္လုပ္ခဲ့တာ ငါကြ” စသည္ျဖင့္ ေနာက္ထပ္ ေလာဘ ေဒါသတို႔ ျဖစ္လာေသာအခါ ဥပနိႆယသတၱိျဖင့္ အဝိဇၨာေၾကာင့္ အကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ပါသည္။

(၈၀) ေမး – ေဟတုစေသာ ႂကြင္းသတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳေသာအခါ ျဖစ္ပံု အက်ဥ္းေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ေဟတု, သဟဇာတသတၱိ စသည္ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳေသာအခါ အေၾကာင္း အဝိဇၨာႏွင့္ အက်ိဳး အကုသိုလ္သခၤါရသည္ ၿပိဳင္တူ ျဖစ္ပါသည္။ အနႏၲရ, အာေသဝနသတၱိ စသည္ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳေသာအခါ အျခားမရွိ နီးကပ္စြာ ျဖစ္ပါသည္။

(၈၁) ေမး – အဝိဇၨာေၾကာင့္ ကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ရာ၌ သင္ၾကားရေသာနည္း သံုးနည္းကို ေရတြက္ျပပါ။
ေျဖ – အဝိဇၨာေၾကာင့္ ကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ရာ၌ အဝိဇၨာကို ႐ြက္လ်က္ ျဖစ္ပံု တစ္နည္း၊ အဝိဇၨာကို ခုန္ေက်ာ္လ်က္ ျဖစ္ပံု တစ္နည္း၊ အဝိဇၨာကို နင္းလ်က္ ျဖစ္ပံု တစ္နည္း၊ ဤသို႔ သံုးနည္း သင္ၾကားရပါသည္။

(၈၂) ေမး – အဝိဇၨာကို ႐ြက္လ်က္ ကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ပံု ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – သံသရာေဘး မဆင္ျခင္ လူနတ္စည္းစိမ္ကို ေကာင္းလွၿပီ ထင္၍ လိုခ်င္ေတာင့္တလ်က္ ကုသိုလ္ျပဳေသာအခါ ဥပနိႆယသတၱိျဖင့္ အဝိဇၨာေၾကာင့္ ကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုအခါ အဝိဇၨာကို ဦးေခါင္းထက္ ႐ြက္လ်က္ ကုသိုလ္ရွင္အား ကုသိုလ္ျဖစ္ပါသည္။

(၈၃) ေမး – အဝိဇၨာကို ခုန္ေက်ာ္လ်က္ ကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ပံုကို ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – မိမိ သူတပါး ျပဳခဲ့ေသာ အကုသိုလ္အဝိဇၨာကို “အပါယ္ေဘး သံသရာေဘး အျပစ္ေပးလတၱံ႕”ဟု ဆင္ျခင္၍ ထိုအျပစ္မွ လြတ္ပါေစျခင္းငွာဟု ကုသိုလ္ျပဳေသာအခါ ဥပနိႆယသတၱိျဖင့္ အဝိဇၨာေၾကာင့္ ကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုအခါ အဝိဇၨာကို ခုန္ေက်ာ္လ်က္ ကုသိုလ္ရွင္အား ကုသိုလ္ျဖစ္ပါသည္။

(၈၄) ေမး – အဝိဇၨာကို နင္းလ်က္ ကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ပံုကို ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – မိမိျပဳမိေသာ အကုသိုလ္အဝိဇၨာကို ဉာဏ္ျဖင့္ သိမ္းဆည္း၍ အနိစၥ ဒုကၡ အနတၱဟု ဝိပႆနာ ႏိုင္ႏိုင္နင္းနင္း ႐ႈေသာအခါ အာရမၼဏသတၱိျဖင့္ အဝိဇၨာေၾကာင့္ ကုသိုလ္သခၤါရ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုအခါ အဝိဇၨာကို နင္းလ်က္ ကုသိုလ္ရွင္အား ကုသိုလ္ျဖစ္ပါသည္။

(၈၅) ေမး – အဝိဇၨာမကင္း မိုက္မဲျခင္းေၾကာင့္ ကုသိုလ္ျပဳသည္ဆိုလွ်င္ အမ်ားအားျဖင့္ မေက်နပ္ႏိုင္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဝိဇၨာဦးစီးေသာ အဝိဇၨာ႐ြက္ထားေသာ ကုသိုလ္ရွင္ကို ဥပမာျဖင့္ ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – အဝိဇၨာဦးစီးေသာ ႐ြက္ထားေသာ ကုသိုလ္ရွင္သည္ ညစ္ေၾကးေပလို႔ ၫြန္အိုင္ေရ ခ်ိဳးလွ်င္ တိုး၍ ညစ္ေၾကးေပသလို မိုက္လို႔ ဘဝစည္းစိမ္ ေတာင့္တၿပီး ကုသိုလ္ျပဳလွ်င္ တိုး၍ မိုက္မဲသြားႏိုင္ပါသည္။

(၈၆) ေမး – အဝိဇၨာခုန္ေက်ာ္ေသာ ကုသိုလ္ရွင္ကို ဥပမာျဖင့္ ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – အဝိဇၨာခုန္ေက်ာ္ေသာ ကုသိုလ္ရွင္သည္ ညစ္ေၾကးေပလို႔ ေရေကာင္းေရသန္႔ ခ်ိဳးလွ်င္ ညစ္ေၾကးကင္းသြားသလို မိုက္လို႔ အမိုက္လြတ္ေအာင္ ခုန္ေက်ာ္၍ ကုသိုလ္ျပဳလွ်င္ အမိုက္အမဲ ကင္းသြားႏိုင္ပါသည္။

(၈၇) ေမး – အဝိဇၨာနင္းထားေသာ ကုသိုလ္ရွင္ကို ဥပမာျဖင့္ ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – အဝိဇၨာကိုနင္းထားေသာ ကုသိုလ္ရွင္သည္ အိုက္လြန္းလို႔ ေရေအးေအး ခ်ိဳးလွ်င္ အအိုက္ေပ်ာက္သလို မိုက္လြန္းလို႔ အမိုက္ကို နင္း၍ ဝိပႆနာကုသိုလ္ နင္းျပဳလွ်င္ အမိုက္ေပ်ာက္သြားႏိုင္ပါသည္။

(၈၈) ေမး – ကုသိုလ္သည္ အဘယ္သို႔ေသာသူအား ျဖစ္သည္၊ အဘယ္သို႔ေသာသူအား မျဖစ္ဟု ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္းျဖင့္ ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – အဝိဇၨာရွိ၍ မိုက္႐ိုင္းလြန္းသူတို႔အားသာ ကုသိုလ္ျဖစ္ပါသည္။ အဝိဇၨာကင္း၍ မမိုက္႐ိုင္းသူတို႔အား ဘယ္ကုသိုလ္မွ် မျဖစ္ပါ။ ကုသိုလ္အစား ႀကိယာသာ ျဖစ္ပါသည္။

(၈၉) ေမး – အဝိဇၨာ အမိုက္မရွိသူ ရွိသူတို႔ကို ခြဲျပပါ။
ေျဖ – ဘုရား, ပေစၥကဗုဒၶါ, ရဟႏၲာ၊ ဤသံုးေယာက္အား အဝိဇၨာအမိုက္ မရွိပါ။ ပုထုဇဥ္, ေသာတာပန္, သကဒါဂါမ္, အနာဂါမ္၊ ဤေလးေယာက္အား အဝိဇၨာအမိုက္ ရွိပါေသးသည္။

(၉၀) ေမး – ဒါန သီလစေသာ ေကာင္းမႈျပဳပါလ်က္ ကုသိုလ္မရသူ ရသူ ခြဲျပပါ။
ေျဖ – ဒါန သီလစေသာ ေကာင္းမႈျပဳလွ်င္ ပုထုဇဥ္မွ အနာဂါမ္အထိ ေလးေယာက္သာ ကုသိုလ္ရႏိုင္ပါသည္။ ဘုရား, ပေစၥကဗုဒၶါ, ရဟႏၲာတို႔မွာ ကုသိုလ္မရႏိုင္ပါ။ ႀကိယာစိတ္ကိုသာ ရႏိုင္သည္။

(၉၁) ေမး – ကုသိုလ္ႏွင့္ ႀကိယာ ထူးျခားပံုကို ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ – ကုသိုလ္သည္ မ်ိဳးေအာင္ေသာ သစ္ေစ့ႏွင့္ တူပါသည္။ သံသရာထဲ၌ ဇာတိ ဇရာ မရဏ သစ္ပင္ကို ေပါက္ေရာက္ေစႏိုင္ပါသည္။ ႀကိယာသည္ မ်ိဳးမေအာင္ေသာ သစ္ေစ့ႏွင့္ တူပါသည္။ သံသရာထဲ၌ ဒုကၡပင္တို႔ကို မေပါက္ေရာက္ေစႏိုင္ပါ။ တနည္းအားျဖင့္ အမိုက္မကင္းသူအား ျဖစ္ေသာ ကုသိုလ္သည္ အမိုက္ကို ဖ်က္ဆီးေသာ မဂ္ေလးပါးျဖစ္ေအာင္ တတ္ႏိုင္ပါသည္။ အမိုက္ကင္းသူအား ျဖစ္ေသာ ႀကိယာသည္ အမိုက္ကို ဖ်က္ဆီးေသာ မဂ္ေလးပါးျဖစ္ေအာင္ မတတ္ႏိုင္ပါ။ သို႔ရာတြင္ မဂ္ေလးႀကိမ္ျဖင့္ အမိုက္ကို ဖ်က္ဆီးၿပီးသူအား ေနာင္ဖ်က္ဆီးစရာ အမိုက္မရွိေတာ့ပါ။ မဂ္ျဖစ္ဖို႔ မလိုေတာ့ပါ။

(၉၂) ေမး – ကုသိုလ္သည္ ဇာတိစေသာ ဒုကၡကို ျဖစ္ေစသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ မဂ္ေလးပါးျဖစ္ေအာင္ တတ္ႏိုင္သညဟူ၍လည္းေကာင္း မီးစတစ္ဖက္ ေရမႈတ္တစ္ဖက္ ဆိုထားသည္။ ပယ္ရမည္ေလာ၊ က်င့္ရမည္ေလာ။
ေျဖ – ကုသိုလ္ကို မပယ္အပ္ပါ။ က်င့္ရပါသည္။ ယခုမွ ဇာတိေၾကာက္လို႔ ကုသိုလ္ပယ္ေသာ္လည္း ဇာတိမလြတ္ႏိုင္ေသးပါ။ အကုသိုလ္ကို ျပဳလွ်င္လည္း ဇာတိျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ဇာတိျဖစ္ေစေသာ ကုသိုလ္မ်ားကိုလည္း မ်ားစြာ ျပဳထားၿပီး ရွိၾကပါသည္။ အႀကိမ္ႀကိမ္ ေတြ႕ၿပီး ေတြ႕ဆဲ ေတြ႕လတၱံ႕ေသာ ဇာတိတို႔ကို သတိသမၸဇညကင္းလ်က္ အလန္႔တၾကား မေၾကာက္သင့္ပါ။ မဂ္ေလးပါးျဖစ္ေအာင္ တတ္ႏိုင္ေသာ ကုသိုလ္ကို အားထုတ္၍ က်င့္အပ္ပါသည္။ တစ္ႀကိမ္မွ် မေတြ႕ဖူးေသာ မဂ္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုမဂ္ရလွ်င္ အဝိဇၨာအမိုက္ ကင္း၍ ဇာတိစေသာ ဒုကၡမွ အၿပီးတိုင္ လြတ္ကင္းႏိုင္ပါသည္။

(၉၃) ေမး – မဂ္ႏွင့္ဆက္သြယ္လွ်င္ ဇာတိေဘးရွိေသာ ကုသိုလ္ကို မပယ္အပ္ပံု က်င့္အပ္ပံုကို ဥပမာေဆာင္ျပပါ။
ေျဖ – သမုဒၵရာအတြင္း သေဘၤာပ်က္၍ ေထာက္တည္ရာ မရေသာ သူ၏ အနီးသို႔ ဆင္ေသေကာင္ပုပ္ႀကီး ေရာက္လာသည္ျဖစ္အံ့၊ ပုပ္ေစာ္နံေသာ ႐ြံစရာေဘးရွိေသာ္လည္း ကမ္းပါးအေရာက္ ယက္သြားႏိုင္သည္ဟု သိလွ်င္ တက္စီးရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အတူ ဇာတိေဘး စသည္ျဖင့္ ပုပ္ေစာ္နံ ႐ြံစရာ ကုသိုလ္ ဆင္ေသေကာင္ပုပ္ကို မဂ္ေလးပါး ကမ္းပါးအေရာက္ ယက္သြားႏိုင္သည္ဟု သိေသာ ေထာက္တည္ရာ မရေသးေသာ အမ်ိဳးေကာင္းသားသည္ အားထုတ္ကာ တက္စီးရပါသည္။

(၉၄) ေမး – ဤဘဝစက္သည္ ဇရာ မရဏ၌ မျပတ္ဘဲ အဘယ္သို႔ ျပန္၍ ဆက္သနည္း။
ေျဖ – ဇရာ မရဏ၌ မျပတ္ဘဲ ေသာကစသည္တို႔လည္း ျဖစ္ကုန္၏။ ထိုအခါ ႏုပ်ိဳလို အသက္ရွည္လိုေသာ ကာမာသဝ စသည္တို႔လည္း ျဖစ္ကုန္၏။ အာသဝႏွင့္ တြဲလ်က္ အဝိဇၨာလည္း ျဖစ္ျပန္၏။ ဤသို႔ ဇရာမရဏေၾကာင့္ အဝိဇၨာျဖစ္၍ အဝိဇၨာေၾကာင့္ သခၤါရ ျဖစ္သျဖင့္ ဘဝစက္ ျပန္၍ ဆက္ပါသည္။

(၉၅) ေမး – ဤဘဝစက္မွ ထြက္ႏိုင္ေအာင္ အဘယ္အဂၤါကို ဖ်က္ရသနည္း။
ေျဖ – ဤဘဝစက္မွ ထြက္ႏိုင္ေအာင္ အဝိဇၨာႏွင့္ တဏွာဟူေသာ မူလ အဂၤါႏွစ္ပါးကို ဖ်က္ရပါသည္။

(၉၆) ေမး – ဒါန သီလ စေသာ ကုသိုလ္ျဖင့္ နိဗၺာန္ရပံုကို ရွင္းျပပါ။
ေျဖ – အဝိဇၨာ တဏွာကို အားနည္းေအာင္ ျပဳေသာ ဒါန သီလစေသာ ကုသိုလ္သည္ ဥပနိႆယသတၱိျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အနႏၲရသတၱိျဖင့္လည္းေကာင္း မဂ္ကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ထိုမဂ္သည္ နိဗၺာန္ကို အာ႐ုံျပဳလ်က္ အဝိဇၨာ တဏွာကို အျမစ္ျဖတ္ပါသည္။ အဝိဇၨာအႂကြင္းမဲ့ခ်ဳပ္လွ်င္ သခၤါရခ်ဳပ္ျခင္း စသည္ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ တဏွာအႂကြင္းမဲ့ခ်ဳပ္လွ်င္ ဥပါဒါန္ခ်ဳပ္ျခင္း စသည္ျဖင့္လည္းေကာင္း ဒုကၡအစု ခ်ဳပ္ၿငိမ္း၍ နိဗၺာန္ရပံုကို ေဟာပါသည္။ အဝိဇၨာ တဏွာကို အားေပးလ်က္ျဖစ္ေသာ ကုသိုလ္ျဖင့္ကား နိဗၺာန္မရႏိုင္ပါ။

(၉၇) ေမး – အဝိဇၨာ တဏွာကို အားေပးေသာ ဝ႗နိႆိတကုသိုလ္ထက္ ေၾကာက္ဖြယ္တရား ရွိေသးသေလာ၊ အဘယ္မွာ ရွိေသးသနည္း။
ေျဖ – ဝ႗နိႆိတကုသိုလ္သည္ အဝိဇၨာ တဏွာ မူလကို အားေပး႐ုံသာ ျဖစ္ပါသည္။ မူလကား မျဖစ္ပါ။ အကုသိုလ္တရားကား ထိုမူလႏွစ္ပါးကို အားလည္းေပးသည္။ မူလလည္း ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဝ႗နိႆိတကုသိုလ္ထက္ အကုသိုလ္သည္ ပို၍ ေၾကာက္ဖြယ္ ျဖစ္ပါသည္။ (ဝ႑ိတမာနီ) ပညာလြန္သူတို႔အား အကုသိုလ္ကို အျပစ္မ်ားစြာ မဆိုဘဲ ဝ႗နိႆိတကုသိုလ္ကို ပို၍ အျပစ္မ်ားစြာ ဆိုၾကပါသည္။

ဤတြင္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ အေမး-အေျဖ ၿပီး၏။

+++++
စာကိုး
ေညာင္ေလးပင္ ေတာရေက်ာင္းတိုက္ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏ “ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အရသာ” မွ