၂၀၁၀ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၁၁ ရက္ စေနေန႔၊ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ ေလာကခ်မ္းသာဘုရားေက်ာင္း၊ အပတ္စဥ္ စေနေန႔ အရွင္သီလာနႏၵာဘိဝံသ၏ အဘိဓမၼာသင္တန္းပို႔ခ်ခ်က္မ်ားသင္တန္း၌ သင္တန္းပို႔ခ်ခ်က္အပတ္စဥ္ (၅၁) ပစၥည္းပိုင္း-ပဋိစၥသမုပၸါဒ္၌ ပ႒ာန္းနည္း ႏွင့္ သင္တန္းပို႔ခ်ခ်က္အပတ္စဥ္(၅၂) ကမၼ႒ာန္းပိုင္း-၁ သင္ခန္းစာမ်ားကို သင္ၾကား ပို႔ခ်သြားၿပီး၊ ေလာကခ်မ္းသာ စေနေန႔ ဆည္းဆာတရားပြဲကို အရွင္စကၠိႏၵက ေဟာၾကား ခ်ီးျမႇင့္သြားခဲ့၏။

ေဟတုပစၥည္းတြင္ ဟိတ္ ၆-ပါးသည္ ပစၥည္းတရားျဖစ္ရာ ဟိတ္ပါေသာ စိတ္မ်ားကို ပံုစံထုတ္ျပႏိုင္၏။

ပံုစံအျဖစ္ “ေလာဘမူပထမစိတ္”ကို ထုတ္ေဆာင္ျပရေသာ္ – ပထမ ေလာဘမူစိတ္ ျဖစ္ေသာအခါ ‘ေလာဘမူပထမစိတ္’၊ ‘၎ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္ ၁၉-ခု’၊ ‘စိတၱဇ႐ုပ္’တို႔ တၿပိဳင္နက္ ျဖစ္ၾကရာ ေစတသိက္ထဲတြင္ ပါဝင္ေသာ ‘ေလာဘေစတသိက္’ကို ‘ပစၥည္း’ယူထားလွ်င္ ‘ေလာဘမူပထမစိတ္’၊ ‘က်န္ေစတသိက္ ၁၈-ခု’၊ ‘စိတၱဇ႐ုပ္’တို႔သည္ ‘ပစၥယုပၸန္’ျဖစ္၏။ ‘ေမာဟ’ကို ပစၥည္းအျဖစ္ ယူထားက ‘ေလာဘမူစိတ္’၊ ‘က်န္ေစတသိက္ ၁၈-ခု’၊ ‘စိတၱဇ႐ုပ္’တို႔သည္ ‘ပစၥယုပၸန္’ျဖစ္၏။

ပစၥည္းဘက္၌ ‘ေလာဘ’၊ ‘ေဒါသ’၊ ‘ေမာဟ’၊ ‘အေလာဘ’၊ ‘အေဒါသ’၊ ‘အေမာဟ’ ဟိတ္တစ္ပါးပါးေသာ္လည္းေကာင္း ရွိရၿပီး၊ ပစၥယုပၸန္ဘက္၌ ‘စိတ္’၊ ‘အျခားေစတသိက္မ်ား(ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ .. ျပန္ပါႏိုင္၏။)၊ ‘စိတၱဇ႐ုပ္’တို႔ ပါရွိရ၏။

ေဟတုပစၥည္းသည္ “သဟဇာတမ်ိဳး”ထဲတြင္ ပါေသာေၾကာင့္ ပစၥည္းႏွင့္ ပစၥယုပၸန္တို႔သည္ အတူတကြ ျဖစ္၏။

‘အေလာဘ’၊ ‘အေဒါသ’၊ ‘အေမာဟ’တို႔ပါေသာ မဟာကုသိုလ္ပထမစိတ္ကို ပံုစံျပရေသာ္ – ‘အေလာဘ’ကို ပစၥည္းဟု ယူလွ်င္ ‘မဟာကုသိုလ္ပထမစိတ္’၊ က်န္ ၎ႏွင့္ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္ ၃၇’၊ ‘စိတၱဇ႐ုပ္’တို႔သည္ ပစၥယုပၸန္ ျဖစ္၏။

ေဟတုပစၥေယာတိ
ေဟတုသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ = ဟိတ္ႏွင့္ယွဥ္ေသာ တရားမ်ား (စိတ္, ေစတသိက္)၊
တံသမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ = ထိုစိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္မ်ားသည္
ေဟတုပစၥေယန ပစၥေယာ = ေဟတုပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ထို႔အတူ အျခား အာရမၼဏပစၥည္း၊ အဓိပတိပစၥည္း စသည္တို႔ကို ရွင္းျပႏိုင္ရန္ သင္ယူ ေလ့လာခဲ့ၿပီးေသာ စိတ္၊ ေစတသိက္၊ ႐ုပ္ .. စသည္တို႔ကို ျပန္လည္ အမွတ္ရ နားလည္ရန္ လို၏။

ဥပမာ – အဓိပတိပစၥည္းကို ရွင္းျပႏိုင္ရန္ အဓိပတိပစၥည္း၏ ပစၥည္း၊ ပစၥယုပၸန္ကို နားလည္ရ၏။
အဓိပတိတပ္ေသာ တရားေလးပါး (ဆႏၵ၊ ဝီရိယ၊ စိတ္၊ ပညာ) အနက္ ဆႏၵကို ေျပာလိုက ဆႏၵႏွင့္ယွဥ္ေသာ စိတ္မ်ားကို ၾကည့္ၿပီး ပံုစံ ထုတ္ယူေျပာႏိုင္၏။

+++++

ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္းကာ အလြန္က်ယ္ဝန္း၏။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္း၌ အေၾကာင္းေၾကာင့္ အက်ိဳးျဖစ္ျခင္းကို ေျပာဆို၏။ ပစၥည္းႏွင့္ ပစၥယုပၸန္ကိုသာ ျပ၏။
အေၾကာင္းက အက်ိဳးကို အဘယ္သတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ကို ျပဆိုျခင္း မရွိေပ။

ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ကို ပ႒ာန္းနည္းျဖင့္ ဟပ္ၿပီး နားလည္မွ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု ပိုင္ပိုင္ႏိုင္ႏိုင္ နားလည္၏။

အဝိဇၨာဆိုသည္မွာ ေမာဟ ျဖစ္၏။
သခၤါရကို ပဋိစၥသမုပၸါဒ္၌ ‘ပုညာဘိသခၤါရ’၊ ‘အပုညာဘိသခၤါရ’၊ ‘အာနၪၥာဘိသခၤါရ’ဟု ၃-မ်ိဳး အရေကာက္၏။

ပုညာဘိသခၤါရ = ကာမာဝစရကုသိုလ္၊ ႐ူပါဝစရကုသိုလ္
အပုညာဘိသခၤါရ = အကုသိုလ္
အာနၪၥာဘိသခၤါရ = အ႐ူပါဝစရကုသိုလ္

အဝိဇၨာသည္ ကုန္တတ္ေသာ သေဘာတရား၊ ပ်က္တတ္ေသာ သေဘာတရားဟု ႐ႈေသာအခါ ႐ႈေသာပုဂၢိဳလ္၏ သႏၲာန္၌ ကာမာဝစရကုသိုလ္စိတ္ ျဖစ္၏။
အဝိဇၨာက ထိုကာမာဝစရကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ အတူျဖစ္ေသာ သခၤါရ(ကံ)ကို အာရမၼဏသတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။
အဝိဇၨာက ‘အာ႐ုံ’၊ ကုသိုလ္သခၤါရက ‘အာရမၼဏိက’=‘အာ႐ုံကို ယူေသာတရား’ ျဖစ္၏။

တစ္ဖန္ ေစေတာပရိယ(သူတပါး၏စိတ္ကို သိႏိုင္ျခင္း)၊ ပုေဗၺနိဝါသ (ေရွးဘဝမ်ားကို ျပန္၍ သိႏိုင္ျခင္း)၊ အနာဂတံသ (အနာဂတ္ကို ျမင္ႏိုင္ျခင္း)ဉာဏ္ဟု ဆိုအပ္ေသာ အဘိဉာဏ္တို႔ႏွင့္ ယွဥ္ေသာစိတ္ျဖင့္ မိမိ၊ သူတပါးတို႔၌ ေမာဟႏွင့္တကြ ျဖစ္ေသာ စိတ္ကို သိေသာကာလ၌ ႐ူပါဝစရကုသိုလ္(ပုညာဘိသခၤါရ)အား အာရမၼဏပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ထိုမွတပါး အဝိဇၨာ၏ အျပစ္ကို ျမင္ျခင္းေၾကာင့္ အဝိဇၨာမွ ကင္းလြတ္ရန္ ဝဋ္ကင္းရာ နိဗၺာန္ကို ေတာင့္တသျဖင့္ ေကာင္းမႈကုသိုလ္ ျပဳက်င့္သူတို႔အားလည္းေကာင္း၊ ႐ူပါဝစရစ်ာန္ရေအာင္ အားထုတ္သူတို႔အားလည္းေကာင္း ထို(ကာမ၊ ႐ူပ)ပုညာဘိသခၤါရတို႔အား ဥပနိႆယပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ထို႔အတူပင္ ဘဝ၏အျပစ္ကို ဖံုးကြယ္တတ္ေသာ အဝိဇၨာျဖင့္ ျပင္းစြာ ေတြေဝေသာေၾကာင့္ ကာမဘဝစည္းစိမ္ခ်မ္းသာ၊ ႐ူပဘဝစည္းစိမ္ခ်မ္းသာတို႔ကို ေတာင့္တ၍ ထိုပုညာဘိသခၤါရ ၂-မ်ိဳးတို႔ကိုပင္လွ်င္ ျပဳေသာသူေအား ဥပနိႆယပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ေမာဟက အကုသိုလ္ကို ေက်းဇူးျပဳေသာအခါ သတၱိအမ်ားအျပားျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။
ကုသိုလ္(ပုညာဘိသခၤါရ)၌ျပခဲ့သည့္ အာရမၼဏ၊ ဥပနိႆယတို႔ျဖင့္လည္း ေက်းဇူးျပဳ၏။

အဝိဇၨာသည္ အဝိဇၨာကို အာ႐ုံျပဳၿပီး ရာဂျဖစ္ႏိုင္၏။ ထိုအခါ အာရမၼဏပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။
သာမညအာ႐ုံျပဳသည္မ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ျပင္းျပင္းျပျပ အာ႐ုံျပဳေသာအခါ အာရမၼဏဓိပတိပစၥည္း၊ အာရမၼဏူပနိႆယပစၥည္းတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

အဝိဇၨာျဖင့္ ျပင္းစြာေတြေဝလ်က္ အျပစ္မျမင္သည္ျဖစ္၍ သူ႔အသက္သတ္ျခင္း စသည္တို႔ကို ျပဳေသာသူအား ဥပနိႆယပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။ ေမာဟက ေဒါသမူစိတ္မွာ ယွဥ္ေသာ ေစတနာကို ဥပနိႆယပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ေလာဘေဇာ, ေဒါသေဇာ, ေမာဟေဇာ အကုသိုလ္ေဇာတစ္ခုခု ေစာေသာအခါ ပထမေဇာက ဒုတိယေဇာ၊ ဒုတိယေဇာက တတိယေဇာ၊ ….၊ ဆ႒မေဇာက သတၱမေဇာႏွင့္ အတူတကြျဖစ္ေသာ အကုသိုလ္သခၤါရကို အနႏၲရ၊ သမနႏၲရ၊ အနႏၲ႐ူပနိႆယ၊ အာေသဝန၊ နတၳိ၊ ဝိဂတပစၥည္းမ်ားျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။
(ေဇာခုနစ္ႀကိမ္ေစာၿပီးေနာက္ တဒါ႐ုံ၊ ဘဝင္တို႔မွာ အကုသိုလ္မဟုတ္ေတာ့၍ မသက္ဆိုင္ေတာ့ေပ။)

အမွတ္မရွိ တစ္စံုတစ္ခုေသာ အကုသုိလ္ကို ျပဳေသာသူအား၊ အကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ေသာအခါ ေမာဟက ထိုစိတ္ႏွင့္အတူတကြျဖစ္ေသာ သခၤါရ(ေစတနာ)ကို ေဟတု၊ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ သမၸယုတၱ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတပစၥည္းမ်ားျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။
အတူတကြျဖစ္လွ်င္ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတတို႔ ရရန္ ေသခ်ာ၏။ သမၸယုတၱမွာ နာမ္,နာမ္ခ်င္းဆိုလွ်င္ ရ၏။ နာမ္ႏွင့္႐ုပ္ဆိုလွ်င္ သမၸယုတၱ မရ။ ေဟတု၊ အဓိပတိစသည္လည္း ရ၏။

အ႐ူပါဝစရကုသိုလ္ႏွင့္အတူျဖစ္ေသာ ေစတနာ သခၤါရအား အဝိဇၨာက ဥပနိႆယပစည္းတစ္မ်ိဳးတည္းျဖင့္သာ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ဤကဲ့သို႔ ပ႒ာန္းနည္းျဖင့္ ယွဥ္ၿပီး ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ကို နားလည္ေသာအခါ အဝိဇၨာေၾကာင့္ သခၤါရျဖစ္ရာ၌၊ အဝိဇၨာက သခၤါရကို ေက်းဇူးျပဳရာ၌ တခါတရံ အတူတူျဖစ္ၿပီး ေက်းဇူးျပဳ၏။ တခါတရံ အတူတူမဟုတ္ဘဲ အာ႐ုံျပဳခံရေသာအေနျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။ တခါတရံ လႊမ္းမိုးေသာအားျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။ ဤသို႔ အဝိဇၨာကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး သခၤါရ တခါတရံ အတူတကြ ျဖစ္ျခင္း၊ တခါတရံ အဝိဇၨာက တစ္ခ်ိန္မွာ ျဖစ္၍ သခၤါရက တစ္ခ်ိန္မွာ ျဖစ္ျခင္း စေသာ အေၾကာင္း-အက်ိဳးျဖစ္ပံု အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု နားလည္ႏိုင္၏။

သခၤါရက ဝိညာဏ္ကို ေက်းဇူးျပဳေသာအခါ နာနာကၡဏိကကမၼ၊ ဥပနိႆယ ပစၥည္း ၂-မ်ိဳးတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ဝိညာဏ္က နာမ္႐ုပ္ကို ေက်းဇူးျပဳေသာအခါ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ သမၸယုတၱ၊ ဝိပါက၊ အာဟာရ၊ ဣၿႏၵိယ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတပစၥည္းတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

နာမ္႐ုပ္က သဠာယတနကို ေက်းဇူးျပဳေသာအခါ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ သမၸယုတၱ၊ ဝိပါက၊ အတၳိ၊ အဝိဂတ၊ ေဟတု၊ အာဟာရ၊ ပစၧာဇာတ၊ ဝိပၸယုတၱ၊ ဣၿႏၵိယပစၥည္းမ်ားျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

သဠာယတနက ဖႆကို ေက်းဇူးျပဳရာ၌ နိႆယ၊ ပုေရဇာတ၊ ဣၿႏၵိယ၊ ဝိပၸယုတၱ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတ၊ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ ဝိပါက၊ အာဟာရ၊ ဣၿႏၵိယ၊ သမၸယုတၱ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတပစၥည္းတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ဖႆက ေဝဒနာကို ေက်းဇူးျပဳေသာအခါ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ ဝိပါက၊ အာဟာရ၊ သမၸယုတၱ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတပစၥည္းတို႔က အတူတကြျဖစ္၍ ေက်းဇူးျပဳ၏။ ဥပနိႆယပစၥည္းျဖင့္ ဖႆက အရင္ ျဖစ္၍ ေဝဒနာက ေနာက္မွ ျဖစ္ကာ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ေဝဒနာက တဏွာကို ေက်းဇူးျပဳေသာအခါ ဥပနိႆယတစ္ခုတည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

တဏွာေၾကာင့္ ဥပါဒါန္ျဖစ္ေသာအခါ (ဥပါဒါန္ေလးပါးရွိၿပီး၊ တရားကိုယ္အားျဖင့္ ေလာဘႏွင့္ ဒိ႒ိ ၂-ပါး ျဖစ္၏။) ဥပနိႆယပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ သမၸယုတၱ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတပစၥည္းတို႔ျဖင့္လည္း အတူတကြ ျဖစ္ၿပီး ေက်းဇူးျပဳ၏။

ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ ဘဝ(ကမၼဘဝ၊ ဥပပတၱိဘဝ ၂-မ်ိဳးရွိရာ ဤေနရာတြင္ ကမၼဘဝကို ယူ၏။)ျဖစ္ရာတြင္ ဥပနိႆယသတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ သမၸယုတၱ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတ၊ ေဟတုသတၱိတို႔ျဖင့္လည္း အတူတကြ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ဘဝ(ကမၼဘဝ)က ဇာတိကို ေက်းဇူးျပဳရာ၌ နာနာကၡဏိကကမၼသတၱိ၊ ဥပနိႆယသတၱိတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ဇာတိပစၥယာ ဇရာ,မရဏ,ေသာက,ပရိေဒဝ,ဒုကၡ,ေဒါမနႆ,ဥပါယာသျဖစ္ရာတြင္ ဥပနိႆယသတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳ၏။

ဤသို႔လွ်င္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ကြင္းဆက္(အဂၤါ)မ်ားမွာ ပ႒ာန္းနည္းျဖင့္ အဘယ္ကဲ့သို႔ သတၱိမ်ားျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳေၾကာင္း ဆက္သြယ္မႈကို နားလည္မွသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု ပိုင္ပိုင္ႏိုင္ႏိုင္ နားလည္ေလသည္။

+++++

ပညတ္ဆိုသည္မွာ ပရမတ္အားျဖင့္ ထင္ရွားရွိေသာ နာမ္တရား၊ ႐ုပ္တရားကို ဖယ္ထား၍ ပရမတ္အားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာ ပရမတ္၏ အတုအေယာင္ သေဘာမ်ိဳးျဖင့္ ေခၚေဝၚ သံုးစြဲျခင္းမ်ိဳးကို ပညတ္ဟု ေခၚဆိုသည္။

၎ပညတ္သည္ (၁) ေခၚေဝၚအပ္ေသာ အနက္ျဒပ္ဟု ဆိုအပ္ေသာ အတၳပညတ္၊ (၂) ေခၚေဝၚေၾကာင္းျဖစ္ေသာ အမည္သညာ သဒၵါေဝါဟာရဟု ဆိုအပ္ေသာ သဒၵပညတ္ဟု ၂-မ်ိဳး ျပား၏။

ဆိုလိုရင္း အဓိပၸာယ္မွာ – ‘ပုရိေသာ’ဟူေသာ သဒၵါအသံဓာတ္သည္ ေယာက်္ားျဒပ္ အေကာင္အထည္တည္းဟူေသာ အနက္ကို သိေစတတ္ေသာေၾကာင့္ ‘သဒၵပညတ္’ မည္၏။ ၎သဒၵါသည္ သိေစအပ္ေသာေၾကာင့္ ေယာက်္ားျဒပ္အနက္သည္ ‘အတၳပညတ္’မည္၏။ ‘ပဗၺတ’သဒၵါသည္ သဒၵပညတ္၊ ‘ေတာင္’ျဒပ္သည္ အတၳပညတ္မည္၏ ဟု သိရာ၏။

(၁) ပထဝီစေသာ မဟာဘုတ္တို႔၏ ေဖာက္ျပန္ေသာ အျခင္းအရာကို စြဲ၍ ထုိထိုသို႔ေသာ အျခင္းအရာ ပံုဟန္ သႏၲာန္ကို စြဲ၍ ပညတ္သမုတ္အပ္ေသာ ေျမ, ေတာင္ အစရွိေသာ ‘သ႑ာနပညတ္’။

(၂) သစ္၊ ေျမစိုင္၊ ခ်ည္ အစရွိေသာ အေဆာက္အဦတို႔၏ ေပါင္းစည္း စုေဝးေသာ အျခင္းအရာကို အစြဲျပဳ၍ ပညတ္သမုတ္အပ္ေသာ အိမ္၊ ရထား၊ လွည္း၊ အိုး၊ ပုဆိုး စေသာ ‘သမူဟပညတ္’။

(၃) ခႏၶာ ၅-ပါး အေပါင္းကို စြဲ၍ ပညတ္သမုတ္အပ္ေသာ ေယာက်္ားပုဂၢိဳလ္စေသာ ‘ဇာတိပညတ္’။

(၄) လ, ေန, နကၡတ္တို႔၏ ျမင့္မိုရ္ေတာင္ကို လက်္ာရစ္ လွည့္၍ သြားျခင္း အစရွိေသာ အျခင္းအရာကို စြဲ၍ ပညတ္သမုတ္အပ္ေသာ အေရွ႕အရပ္စေသာ ‘ဒိသာပညတ္’။

(၅) နံနက္စေသာ ‘ကာလပညတ္’။

(၆) ကဆုန္လစေသာ ‘မာသပညတ္’။

(၇) ထိုထိုသို႔ေသာ ႐ုပ္ကလာပ္တို႔သည္ မေတြ႕ထိအပ္ေသာ အေခါင္းစေသာ အျခင္းအရာကို စြဲ၍ ပညတ္သမုတ္အပ္ေသာ တြင္းဂူလိုဏ္ေပါက္စေသာ ‘အာကာသပညတ္’။

(၈) ထိုထိုသို႔ေသာ အျခင္းအရာအားျဖင့္ ထင္ေသာ ပထဝီကသိုဏ္း အစရွိေသာ နိမိတ္ကိုလည္းေကာင္း၊ ပရိကမၼ စသည္ျဖင့္ ျပားေသာ ဘာဝနာ၏ အစဥ္ဟူေသာ အထူးကိုလည္းေကာင္း စြဲ၍ သမုတ္အပ္ေသာ ကသိုဏ္းနိမိတ္၊ အသုဘနိမိတ္၊ ဥဂၢဟနိမိတ္၊ ပဋိဘာဂနိမိတ္စေသာ ‘နိိမိတၱပညတ္’။

ဤအတၳပညတ္မ်ားသည္ ပရမတၳအားျဖင့္ ျဒပ္အေကာင္အထည္ ထင္ရွား မရွိေသာ္လည္း သေဘာဆတ္ဆတ္ ပရမတ္ကို စြဲေျမႇာင္၍ အရိပ္အေရာင္ အတုဟူေသာ အျခင္းအရာအားျဖင့္ စိတ္,ေစတသိက္ ပရမတ္တရားတို႔၏ အျခံအရံအျဖစ္သို႔ ေရာက္၏။
ထို အတၳပညတ္ကို နာမပညတ္ျဖင့္ သိေစအပ္၏။

ဝါစၥပညတ္၊ ဝစနိယပညတ္၊ အတၳပညတ္ ဟူသည္ အတူတူပင္ ျဖစ္၏။

ဝါစကပညတ္၊ နာမပညတ္၊ သဒၵပညတ္ ဟူသည္လည္း အတူတူပင္ ျဖစ္၏။
အမည္သာ ကြဲျပားၾက၏။

(၁) ဝိဇၨမာနပညတ္ = ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားရွိေသာ ႐ုပ္,ေဝဒနာ စေသာ သဒၵပညတ္မ်ိဳး။

(၂) အဝိဇၨမာနပညတ္ = ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာ ေျမ, ေတာင္စေသာ အနက္ကို သိေၾကာင္းျဖစ္ေသာ သဒၵပညတ္မ်ိဳး။

(၃) ဝိဇၨမာေနန အဝိဇၨမာနပညတ္ = ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာ အနက္ကို သိေစေသာ ဆဠဘိေညာ (အဘိညာဥ္ရေသာပုဂၢိဳလ္) စေသာ သဒၵပညတ္။

(၄) အဝိဇၨမာေနန ဝိဇၨမာနပညတ္ = ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာအနက္ႏွင့္ ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားရွိေသာ အနက္ကို သိေစတတ္ေသာ ဣတၳိသေဒၵါ (မိန္းမအသံ) စေသာ သဒၵပညတ္မ်ိဳး။

(၅) ဝိဇၨမာေနန ဝိဇၨမာနပညတ္ = ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားရွိေသာအနက္ႏွင့္ ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားရွိေသာ အနက္ကိုပင္ သိေစေသာ စကၡဳဝိညာဏံစေသာ သဒၵပညတ္မ်ိဳး။

(၆) အဝိဇၨမာေနန အဝိဇၨာမာနပတ္ = ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာ အနက္ႏွင့္ ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာ အနက္ ၂-ပါးကို သိေစေသာ ရာဇပုေတၱာ စေသာ သဒၵပညတ္။

အနက္ႏွင့္ သဒၵါကို ျခားနားစြာ သတိျပဳရာ၏။
‘ပုေတၱာ’ကား ပါဠိသဒၵါ၊ ‘သား’ကား ျမန္မာသဒၵါ၊ ‘အထည္ကိုယ္ျဒပ္’သာ အနက္ျဖစ္၏။
ဤသို႔ သဒၵါႏွင့္ အနက္တို႔၏ ျခားနားမႈကို သတိျပဳမွသာ အတၳပညတ္ႏွင့္ သဒၵပညတ္ ကြဲျပား၏။

+++++

(၁) တစ္လံုးေသာ အကၡရာရွိေသာ ‘လူ’စေသာ သဒၵါ႐ုံ၌ ပစၥဳပၸန္ ‘လူ’ဟူေသာ သဒၵါ႐ုံကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘ေသာတဒြါရဝီထိ’ တစ္ဝီထိ က်၏။

(၂) ထိုေနာက္ ခ်ဳပ္ၿပီးေသာ ‘လူ’ဟူေသာ အတိတ္သဒၵါ႐ုံကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘တဒႏုဝတၱကမေနာဒြါရဝီထိ’ ျဖစ္၏။

(၃) ထိုေနာင္ လူဟူေသာ နာမပညတ္ကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘သုဒၶမေနာဒြါရဝီထိ’ ျဖစ္၏။

(၄) ထိုေနာင္ လူ၏ခႏၶာ ပၪၥကျဒပ္ အတၳပညတ္ကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘သုဒၶမေနာဒြါရဝီထိ’ ျဖစ္၏။

ဤသို႔ ေလးဝီထိျဖစ္ၿပီးမွ ‘လူ’ဟူေသာ အနက္ကို သိရ၏။

အကၡရာ ႏွစ္လံုးျဖစ္ေသာ ‘စာအုပ္’ဟု ၾကားရာ၌ –
(၁) ပစၥဳပၸန္ ‘စာ’သဒၵါ႐ုံကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘ေသာတဒြါရဝီထိ’၊
(၂) အတိတ္ ‘စာ’သဒၵါ႐ုံကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘တဒႏုဝတၱကမေနာဒြါရဝီထိ’၊
(၃) ပစၥဳပၸန္ ‘အုပ္’သဒၵါ႐ုံကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘ေသာတဒြါရဝီထိ’၊
(၄) အတိတ္ ‘အုပ္’သဒၵါ႐ုံကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘တဒႏုဝတၱကမေနာဒြါရဝီထိ’၊
(၅) ‘စာအုပ္’ဟူေသာ နာမပညတ္ကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘သုဒၶမေနာဒြါရဝီထိ’၊
(၆) ျဒပ္အနက္ အတၳပညတ္ကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘သုဒၶမေနာဒြါရဝီထိ’ဟူ၍ ၆-ဝီထိ က်ၿပီးမွ ‘စာအုပ္’ဟူေသာ အနက္ကို သိရ၏။

ဤနည္းတူ အကၡရာ သံုးလံုးျဖစ္ေသာ ‘ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း’ဟု ၾကားရာ၌ အကၡရာတစ္လံုးလွ်င္ ‘ေသာတဒြါရဝီထိ’ႏွင့္ ‘တဒႏုဝတၱကမေနာဒြါရဝီထိ’ – ေပါင္း ၂-ဝီထိစီျဖင့္ ၆-ဝီထိ၊ ထိုေနာက္ ‘ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း’ဟူေသာ နာမပညတ္ကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘သုဒၶမေနာဒြါရဝီထိ’၊ ထိုေနာက္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ျဒပ္အနက္ အတၳပညတ္ကို အာ႐ုံျပဳ၍ ‘သုဒၶမေနာဒြါရဝီထိ’ – စုစုေပါင္း ၈-ဝီထိ ျဖစ္ၿပီးမွ ‘ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း’ဟူေသာ အနက္ကို သိရ၏။

အကၡရာမ်ားလွ်င္ မ်ားသည့္အေလ်ာက္ ဝီထိတိုး၍ မ်ားေလေတာ့သည္။

အနက္ကို သိရျခင္းသည္လည္း ေသာတဝိညာဏ္၏ အာ႐ုံအျဖစ္သို႔ ၾကားေရာက္လာျခင္း၊ ေရွးအခါက ဤသဒၵါသည္ ဤအနက္ကို ေဟာသည္ဟု ပိုင္းျခား မွတ္သားၿပီး ရွိျခင္း – ဤအဂၤါႏွစ္ပါးႏွင့္ ျပည့္စံုမွ အနက္ကို သိေစႏိုင္သည္။

နားေထာင္သူ ပုဂၢိဳလ္သႏၲာန္၌ နာမပညတ္ကို အရင္ သိၿပီးမွ၊ အတၳပညတ္ကို သိ၏။
ေျပာဆိုသူ ပုဂၢိဳလ္သႏၲာန္၌ အတၳပညတ္ကို သိၿပီးမွ၊ နာမပညတ္ ျဖစ္၏။

ျမင္ျခင္း၊ နံျခင္း၊ အရသာသိျခင္း၊ ေတြ႕ထိျခင္းကိစၥတို႔၌ အတၳပညတ္ ျဖစ္ၿပီးမွ နာမပညတ္ ျဖစ္၏။

ဥပမာ – ႐ူပါ႐ုံတစ္ခုကို ျမင္ရာ၌ –

(၁) ေရွးဦးစြာ စကၡဳဒြါရဝီထိစိတ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္႐ူပါ႐ုံ(ပံုရိပ္)ကို သိသည္။
(၂) ထိုေနာက္ တဒႏုဝတၱကမေနာဒြါရဝီထိစိတ္ျဖင့္ လြန္ၿပီးေသာ အတိတ္႐ူပါ႐ုံကို သိသည္။
(၃) ထိုေနာင္ သုဒၶမေနာဒြါရဝီထိစိတ္ျဖင့္ အတၳပညတ္ကို သိသည္။
(၄) ထိုေနာက္ သုဒၶမေနာဒြါရဝီထိစိတ္ျဖင့္ နာမပညတ္ကို သိသည္။

+++++
စာကိုး
အရွင္သီလာနႏၵာဘိဝံသ၏ “အဘိဓမၼာသင္တန္းပို႔ခ်ခ်က္မ်ား”
မဟာစည္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏ “ဝိသုဒၶိမဂ္(ျမန္မာျပန္)”
အရွင္တိေလာကာဘိဝံသ(အင္းစိန္)၏ “အဘိဓမၼာလက္ေဆာင္”
ဆုထူးပန္ဆရာဟန္၏ “ဆုထူးပန္အဘိဓမၼာ”