….. သစၥာ ၄-ပါးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဘာေၾကာင့္ ပထမ ဒုကၡလာသလဲ?၊ ဒုကၡၿပီးေတာ့ သမုဒယ၊ သမုဒယၿပီးေတာ့ နိေရာဓ၊ နိေရာဓၿပီးေတာ့ မဂၢေဟာသလဲ? ဆိုတာကို နားလည္ဖို႔ ေကာင္းတယ္။

ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ သစၥာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ စကားေျပာစရာေတြက မ်ားတယ္။
အဲဒီေတာ့ လကၤာေလး ဖတ္ျပမယ္ ေနာ္။

ေလာကီမွာ သာယာစရာ ေတြ႕ၿပီးေတာ့ လူေတြက ေပ်ာ္ပါးေနၾကတယ္။
ဒီသတၱဝါေတြကို ဒါဟာ ဒုကၡပဲလို႔ တရားသံေဝဂရသြားေအာင္ ဆိုၿပီးေတာ့ ဒုကၡသစၥာကို ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာေတာ္မူတယ္ တဲ့။

ဒီဒုကၡကလည္း အေၾကာင္းကင္းၿပီးေတာ့ ျဖစ္တာ မဟုတ္ဘူး တဲ့။

“မဟာျဗဟၼ၊ ထာဝရဟု၊ ဘုရားတစ္သင္း၊ မဖန္ဆင္းတည့္၊ ထန္ျပင္းေသာ့သြမ္း၊ တဏွာစြမ္းေၾကာင့္၊ ပရမ္းပတာ၊ ျဖစ္ၾကရာေဟာ၊ သမုဒေယာ။” တဲ့။

တဏွာေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္းကို ျမတ္စြာဘုရား ေဟာေတာ္မူတယ္ တဲ့။

ေကာင္းၿပီ။ ဒုကၡေတာ့ သိပါၿပီ။ ဒုကၡလြတ္တာမ်ား မရွိဘူးလားလို႔ ရတက္ျဖာတဲ့ အခါမွာ။

ဒါဟာ စိတ္သက္သာရာ ရေအာင္ ဆိုၿပီးေတာ့ နိေရာဓသစၥာကို တတိယေျမာက္ ေဟာေတာ္မူတယ္။

“နိဗၺာနနန္း၊ ေရာက္ဖို႔မွန္းက၊ ဤလမ္းျဖင့္တက္၊ ဤမဂ္ကိုပြား၊ မိန္႔သည့္လားသို႔၊ ေလးပါးေျမာက္တြင္၊ မဂ္လမ္းထြင္သည္၊ ေဟာစဥ္လက္႐ိုး ဆူဆူတည္း။” တဲ့။

နိေရာဓသစၥာၿပီးေတာ့ နိဗၺာန္ေရာက္ခ်င္ရင္ ဒါေတြ က်င့္ၾက၊ ဒီလမ္းလိုက္ၾကပါလို႔ ေျပာဖို႔ရန္ မဂၢသစၥာကို ေဟာေတာ္မူသည္။
ဒါက သစၥာ ၄-ပါး။

(အရွင္သီလာနႏၵာဘိဝံသ၏ အဘိဓမၼာသင္တန္းပို႔ခ်ခ်က္ အပတ္စဥ္ ၄၆ မွ)

+++++

အလံုးစံုေသာ တရားအစုတို႔ကို ျပဆိုေသာ အပိုင္း ျဖစ္၏။
ဤအပိုင္းတြင္ ခႏၶာငါးပါး၊ အာယတန ၁၂-ပါး၊ ဓာတ္ ၁၈-ပါး၊ သစၥာ ၄-ပါး တို႔ကို ျပ၏။

ခႏၶာကို ခႏၶာ႐ိုး႐ိုးႏွင့္ ဥပါဒါနကၡႏၶာ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ခဲြၿပီး ျပ၏။

ခႏၶာ = ခႏၶ (ပါဠိ) = အေပါင္းအစုရွိေသာ တရားမ်ိဳး

အေပါင္းအစုဆိုရာ၌ ထိုထို တရားမွာ –
ကာလ ၃-ပါး = အတိတ္၊ အနာဂတ္၊ ပစၥဳပၸန္ ကြဲျပားမႈ
အဇၥ်တၱ၊ ဗဟိဒၶ = အတြင္း/မိမိသ႑ာန္၊ အပ/သူတပါးသ႑န္၌ျဖစ္ေသာ တရားဟု ခြဲျခားႏိုင္မႈ
ဒူရ၊ အာသႏၷ = ေဝးျခင္း/အသိခက္ျခင္း၊ နီးျခင္း/သိလြယ္ျခင္း ကြဲျပားမႈ
ဟီန၊ ပဏီတ = ယုတ္ည့ံျခင္း၊ ျမတ္ျခင္း ကြဲျပားမႈ
ၾသဠာရိက၊ သုခုမ = ၾကမ္းတမ္းျခင္း/သိလြယ္ျခင္း၊ သိမ္ေမြ႕ျခင္း/အသိခက္ျခင္း ကြဲျပားမႈ စသည္ ရွိ,မရွိကို ၾကည့္၍ ရွိလွ်င္ ခႏၶာဖြဲ႕၏။

႐ုပ္ ၂၈-ပါးထဲက စကၡဳပသာဒ တစ္ခုတည္းကို ခႏၶာ ေခၚ၍ ရ၏။ ေသာတပသာဒ တစ္ခုတည္းကို ခႏၶာ ေခၚ၍ ရ၏။

(၁) ႐ူပကၡႏၶာ = ႐ုပ္ ၂၈-ပါး
(၂) ေဝဒနာကၡႏၶာ = ေဝဒနာေစတသိက္
(၃) သညာကၡႏၶာ = သညာေစတသိက္
(၄) သခၤါရကၡႏၶာ = ေဝဒနာ သညာမွ ႂကြင္းေသာ ေစတသိက္ ၅၀
(၅) ဝိညာဏကၡႏၶာ = စိတ္ ၈၉-ပါး

႐ုပ္, သခၤါရ, ဝိညာဏတို႔သည္ အေပါင္းအစု ရွိၾက၍ ႐ူပကၡႏၶာ၊ သခၤါရကၡႏၶာ၊ ဝိညာဏကၡႏၶာဟု ဆိုသင့္ေသာ္လည္း တစ္ပါးတည္းသာျဖစ္ေသာ ေဝဒနာ၊ သညာကို အဘယ့္ေၾကာင့္ ခႏၶာဟု ေခၚဆိုအပ္ပါသနည္းဟူမူ သုခေဝဒနာ၊ ဒုကၡေဝဒနာ၊ ဥေပကၡေဝဒနာဟူ၍လည္းေကာင္း၊ စကၡဳသမၹႆဇာသညာ, ေသာတသမၹႆဇာသညာ, ဃာနသမၹႆဇာသညာ, ဇိဝွါသမၹႆဇာသညာ, ကာယသမၹႆဇာသညာ, မေနာသမၹႆဇာသညာဟူ၍လည္းေကာင္း၊ အတိတ္, အနာဂတ္, ပစၥဳပၸန္, အဇၥ်တၱ, ဗဟိဒၶ, ဒူရ, အာသႏၷ, ဟီန, ပဏီတ, ၾသဠာရိက, သုခုမဟုဆိုအပ္ေသာ ၁၁-ဌာန၌ ျဖစ္ကုန္ေသာ ေဝဒနာအခ်င္းခ်င္း၊ သညာအခ်င္းခ်င္း ေပါင္း၍ ယူအပ္ေသာေၾကာင့္ ခႏၶာဟု ဆိုအပ္ပါသည္။

ဥပါဒါန္ႏွင့္ စြဲလမ္း၍ ရေသာ ခႏၶာမ်ိဳးကို ဥပါဒါနကၡႏၶာဟု ေခၚ၏။
ဥပါဒါန္တရားတို႔၏ အာ႐ုံျဖစ္ကုန္ေသာ ခႏၶာတို႔သည္ ဥပါဒါနကၡႏၶာ မည္၏။
တရားကိုယ္မွာ ဝိညာဏုပါဒါနကၡႏၶာ၌ ေလာကီစိတ္ ၈၁-ပါးကို ေကာက္သည္သာ ထူး၏။

(၁) ႐ူပုပါဒါနကၡႏၶာ = ႐ုပ္ ၂၈-ပါး
(၂) ေဝဒႏုပါဒါနကၡႏၶာ = ေလာကီစိတ္မွာ ယွဥ္ေသာ ေဝဒနာေစတသိက္
(၃) သညဳပါဒါနကၡႏၶာ = ေလာကီစိတ္မွာ ယွဥ္ေသာ သညာေစတသိက္
(၄) သခၤါ႐ုပါဒါနကၡႏၶာ = ေလာကီစိတ္မွာ ယွဥ္ေသာ ေဝဒနာ, သညာမွ ႂကြင္းေသာ ေစတသိက္ ၅၀
(၅) ဝိညာဏုပါဒါနကၡႏၶာ = ေလာကီစိတ္ ၈၁

ေလာကီ, ေလာကုတၱရာ အကုန္လံုး ေပါင္း၍ ျပလိုေတာ္မူေသာေၾကာင့္ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ခႏၶာေဒသနာကို ေဟာေတာ္မူ၏။

ေလာကီတရားသက္သက္ကို ျပလိုေတာ္မူေသာေၾကာင့္ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ဥပါဒါနကၡႏၶာကို ေဟာေတာ္မူ၏။
ဝိပႆနာ႐ႈစရာ အာ႐ုံအေနျဖင့္ ျပလိုေတာ္မူရင္း ျဖစ္၏။

အာယတန၏ အဓိပၸာယ္မွာ ရွည္လ်ားလွစြာေသာ ဝဋ္ဆင္းရဲကို ျဖစ္ေစတတ္ေသာေၾကာင့္ အာယတန မည္၏။

(၁) စကၡာယတန (စကၡဳပသာဒ႐ုပ္)
(၂) ေသာတာယတန (ေသာတပသာဒ႐ုပ္)
(၃) ဃာနာယတန (ဃာနပသာဒ႐ုပ္)
(၄) ဇိဝွါယတန (ဇိဝွါပသာဒ႐ုပ္)
(၅) ကာယာယတန (ကာယပသာဒ႐ုပ္)
(၆) မနာယတန (စိတ္ ၈၉-ပါး)

(၇) ႐ူပါယတန (႐ူပါ႐ုံ)
(၈) သဒၵါယတန (သဒၵါ႐ုံ)
(၉) ဂႏၶာယတန (ဂႏၶာ႐ုံ)
(၁၀) ရသာယတန (ရသာ႐ုံ)
(၁၁) ေဖာ႒ဗၺာယတန (ပထဝီ, ေတေဇာ, ဝါေယာဟုဆိုအပ္ေသာ ေဖာ႒ဗၺာ႐ုံ)
(၁၂) ဓမၼာယတန (ေစတသိက္ ၅၂၊ သုခုမ႐ုပ္ ၁၆၊ နိဗၺာန္)

တစ္ဦးတစ္ေယာက္ေသာ သတၱဝါတို႔၏ အလိုသို႔ မလိုက္ပါမူ၍ မိမိ၏ သေဘာကိုသာလွ်င္ တည့္တည့္မတ္မတ္ ေဆာင္႐ြက္တတ္ေသာေၾကာင့္ ဓာတ္ မည္၏။

ပါဠိလို တိုက္႐ုိက္အဓိပၸာယ္မွာ မိမိ၏ ပင္ကိုယ္သေဘာကို ေဆာင္တတ္သည္ဟု အဓိပၸာယ္ရ၏။

(၁) စကၡဳဓာတ္ (စကၡဳပသာဒ႐ုပ္)
(၂) ေသာတဓာတ္ (ေသာတပသာဒ႐ုပ္)
(၃) ဃာနဓာတ္ (ဃာနပသာဒ႐ုပ္)
(၄) ဇိဝွါဓာတ္ (ဇိဝွါပသာဒ႐ုပ္)
(၅) ကာယဓာတ္ (ကာယပသာဒ႐ုပ္)
(၆) မေနာဓာတ္ (ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္း + သမၸဋိစၧိဳင္း ၂)

(၇) ႐ူပဓာတ္ (႐ူပါ႐ုံ)
(၈) သဒၵဓာတ္ (သဒၵါ႐ုံ)
(၉) ဂႏၶဓာတ္ (ဂႏၶာ႐ုံ)
(၁၀) ရသဓာတ္ (ရသာ႐ုံ)
(၁၁) ေဖာ႒ဗၺဓာတ္ (ေဖာ႒ဗၺာ႐ုံ)
(၁၂) ဓမၼဓာတ္ (ေစတသိက္ ၅၂၊ သုခုမ ၁၆၊ နိဗၺာန္)

(၁၃) စကၡဳဝိညာဏဓာတ္ (စကၡဳဝိညာဏ္ ၂)
(၁၄) ေသာတဝိညာဏဓာတ္ (ေသာတဝိညာဏ္ ၂)
(၁၅) ဃာနဝိညာဏဓာတ္ (ဃာနဝိညာဏ္ ၂)
(၁၆) ဇိဝွါဝိညာဏဓာတ္ (ဇိဝွါဝိညာဏ္ ၂)
(၁၇) ကာယဝိညာဏဓာတ္ (ကာယဝိညာဏ္ ၂)
(၁၈) မေနာဝိညာဏဓာတ္ (မေနာဓာတ္ ၃ ႏွင့္ ပၪၥဝိညာဏ္ေဒြး မပါ၊ က်န္ စိတ္ ၇၆-ပါး)

(၁) စကၡဳဝိညာဏဓာတ္
(၂) ေသာတဝိညာဏဓာတ္
(၃) ဃာနဝိညာဏဓာတ္
(၄) ဇိဝွါဝိညာဏဓာတ္
(၅) ကာယဝိညာဏဓာတ္
(၆) မေနာဓာတ္
(၇) မေနာဝိညာဏဓာတ္

မေနာဓာတ္သည္ ဝိညာဏဓာတ္မဟုတ္ေသာ္လည္း စိတ္ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ တျခား ဝိညာဏဓာတ္မ်ားႏွင့္ ေပါင္း၍ ဝိညာဏဓာတ္ဟု ေခၚျခင္း ျဖစ္၏။
တိတိက်က်ဆိုေသာ္ မေနာဓာတ္သည္ မေနာဓာတ္သာ ျဖစ္၏။
မနာယတန(စိိတ္ ၈၉)မွ ဓာတ္အျဖစ္ ၇-ပါး ခြဲျခားေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္၏။

သစၥာဆိုသည္မွာ အမွန္တရားကို ဆို၏။ ေကာင္းသည္ျဖစ္ေစ ဆိုးသည္ျဖစ္ေစ ေျပာသည့္အတိုင္း ဟုတ္မွန္ျခင္းကို ဆို၏။

(၁) ဒုကၡသစၥာ

ေလာကီစိတ္ ၈၁၊ ေလာဘၾကဥ္ေသာ ေစတသိက္ ၅၁၊ ႐ုပ္ ၂၈ – ဤ ေတဘူမိကျဖစ္ေသာ ဝဋ္တရားသည္ ဒုကၡသစၥာ မည္၏။

(၂) သမုဒယသစၥာ

ဒုကၡ၏ အေၾကာင္းျဖစ္ေသာ တဏွာဟူေသာ ေလာဘေစတသိက္သည္ သမုဒယသစၥာ မည္၏။

(၃) နိေရာဓသစၥာ

ဒုကၡ၊ သမုဒယ ႏွစ္ပါးတို႔၏ ခ်ဳပ္ရာခ်ဳပ္ေၾကာင္းျဖစ္ေသာ နိဗၺာန္သည္ နိေရာဓသစၥာ မည္၏။

(၄) မဂၢသစၥာ

နိေရာဓသို႔ေရာက္ေၾကာင္း မဂ္စိတ္ ၄-ခု၌ ရွိေသာ မဂၢင္တရားကိုယ္ ရွစ္ပါးသည္ မဂၢသစၥာ မည္၏။

သစၥာ ၄-ပါးမွ လြတ္ျခင္းကို သစၥဝိမုတ္ဟု ေခၚ၏။

အဘိဓမၼာနည္းအရ မဂ္စိတၱဳပါဒ္ ၂၉ (မဂ္စိတ္ ၄-ပါးကို လကၡဏာတူသျဖင့္ တစ္ပါးတည္း ျပဳ၍ ၎ႏွင့္ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္ ၂၈-ပါးကို ေပါင္းေသာ္ မဂ္စိတၱဳပါဒ္ ၂၉ ျဖစ္၏။)၊ ဖိုလ္စိတၱဳပါဒ္ ၃၇ (ဖိုလ္စိတ္ ၄-ပါးကို လကၡဏာတူသျဖင့္ တစ္ပါးတည္း ျပဳ၍ ၎ႏွင့္ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္ ၃၆-ပါးကို ေပါင္းေသာ ဖိုလ္စိတၱဳပါဒ္ ၃၇ ျဖစ္၏။)တို႔သည္ သစၥာ ၄-ပါး၌ မပါဝင္သျဖင့္ သစၥာ ၄-ပါးမွ လြတ္၏။

ဒုကၡသစၥာထဲမွာ ေလာကီစိတ္သာ ပါ၏။ ေလာကုတၱရာစိတ္ မပါ။
သမုဒယသစၥာမွာ ေလာဘေစတသိက္ ျဖစ္၏။
နိေရာဓသစၥာမွာ နိဗၺာန္ ျဖစ္၏။
မဂၢသစၥာမွာ မဂ္စိတ္ ၄-ပါး၌ ရွိေသာ မဂၢင္ ၈-ပါး ျဖစ္၏။
ထို႔ေၾကာင့္ မဂ္စိတၱဳပါဒ္ ၂၉ ႏွင့္ ဖိုလ္စိတၱဳပါဒ္ ၃၇ တို႔သည္ သစၥာ ၄-ပါးမွ လြတ္၏။

သုတၱန္နည္းအလိုမူ သစၥာ ၄-ပါးမွ လြတ္ေသာတရား ေလာကမွာ မရွိဟု အ႒ကထာ၌ ျပဆို၏။

အထူးမွတ္ဖြယ္တစ္ခုမွာ ဒုကၡသစၥာအေၾကာင္း ေျပာေသာအခါ သက္ရွိကိုသာ ရည္႐ြယ္ ေျပာဆိုရ၏။ သက္မဲ့ႏွင့္ မဆိုင္ေပ။

+++++
စာကိုး
အရွင္သီလာနႏၵာဘိဝံသ၏ “အဘိဓမၼာသင္တန္းပို႔ခ်ခ်က္မ်ား”