အထၳိပစၥည္းသည္ သဟဇာတတၳိ၊ ပုေရဇာတတၳိ၊ ပစၧာဇာတတၳိ၊ အာဟာရတၳိ၊ ဣၿႏၵိယတၳိ အားျဖင့္ ၅-ပါး အျပားရွိ၏။
ထို ၅-ပါးတို႔တြင္ –
သဟဇာတတၳိသည္ သဟဇာတ ၃-ပါးႏွင့္ တူ၏။
ပုေရဇာတတၳိသည္ ပုေရဇာတ ၂-ပါးႏွင့္ တူ၏။
ပစၧာဇာတတၳိသည္ ပစၧဇာတႏွင့္ တူ၏။
အာဟာရတၳိသည္ ႐ုပ္အာဟာရႏွင့္ တူ၏။
ဣၿႏၵိယတၳိသည္ ႐ူပဇီဝိတိၿႏၵိယႏွင့္ တူ၏။

နတၳိႏွင့္ ဝိဂတပစၥည္းတို႔သည္ အနႏၲရႏွင့္ တူ၏။

အဝိဂတသည္ အတၳိႏွင့္ တူ၏။

+++++

ဤ ၂၄-ပစၥည္းတို႔တြင္ –

(၁) နာမ္သည္ နာမ္အား ပစၥည္း-ပစၥယုပၸန္၏ အျဖစ္ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳရာ၌ အနႏၲရ၊ သမနႏၲရ၊ နတၳိ၊ ဝိဂတ၊ အာေသဝန၊ သမၸယုတၱအားျဖင့္ ၆-ပစၥည္း။

(၂) နာမ္သည္ နာမ္႐ုပ္အား ပစၥည္း-ပစၥယုပၸန္အျဖစ္ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳရာ၌ ေဟတု၊ စ်ာန၊ မဂၢ၊ ကမၼ၊ ဝိပါကအားျဖင့္ ၅-ပစၥည္း။

(၃) နာမ္သည္ ႐ုပ္အား ေက်းဇူးျပဳရာ၌ ပစၧာဇာတပစၥည္း။

(၄) ႐ုပ္သည္ နာမ္အား ေက်းဇူးျပဳရာ၌ ပုေရဇာတပစၥည္း။

(၅) ပညတ္,နာမ္,႐ုပ္တို႔သည္ နာမ္အား ေက်းဇူးျပဳရာ၌ အာရမၼဏ၊ ဥပနိႆယ ၂-ပစၥည္း။

(၆) နာမ္႐ုပ္ ၂-ပါးသည္ နာမ္႐ုပ္ ၂-ပါးအား ေက်းဇူးျပဳရာ၌ အဓိပတိ၊ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ အာဟာရ၊ ဣၿႏၵိယ၊ ဝိပၸယုတၱ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတအားျဖင့္ ၉-ပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳကုန္၏။

၂၄-ပစၥည္းတို႔ကို အက်ဥ္းခ်ဳံး၍ သိမ္း႐ုံး ေပါင္းစည္းအပ္သည္ရွိေသာ္ –

(၁) အာရမၼဏ
(၂) ဥပနိႆယ
(၃) ကမၼ
(၄) အတၳိ စေသာ ၄-ပစၥည္းသို႔သာ ဝင္ကုန္၏။

(၁) အာရမၼဏပစၥည္း၌ အာရမၼဏာဓိပတိ၊ ဝတၳာရမၼဏပုေရဇာတနိႆယ၊ အာရမၼဏူပနိႆယ၊ အာရမၼဏပုေရဇာတ၊ ဝတၳာရမၼဏပုေရဇာတဝိပၸယုတၱ၊ အာရမၼဏပုေရဇာတတၳိ၊ အာရမၼဏပုေရဇာတအဝိဂတ ဤ ၇-ပစၥည္းႏွင့္ အာရမၼဏပါ ေပါင္း ၈-ပစၥည္းတို႔သည္ အာရမၼဏ ရွစ္မ်ိဳး မည္ကုန္၏။
(အာ၊ ဓိ၊ နိ၊ ဥ၊ ပု၊ ဝိပ္၊ အတ္၊ အဝိ တို႔တည္း။)

(၂) ဥပနိႆယ၌ အနႏၲရ၊ သမနႏၲရ၊ အနႏၲ႐ူပနိႆယ၊ ပကတူပနိႆယ၊ အာေသဝန၊ အနႏၲရကမၼ၊ ဗလဝနာနာကၡဏိကကမၼ၊ နတၳိ၊ ဝိဂတ ဤ ၉-ပစၥည္းတို႔သည္ ဥပနိႆယ ၉-မ်ိဳး၊ ပစၥည္းအားျဖင့္ ၇-ပါး မည္ကုန္၏။
(အနံ၊ သနံ၊ ဥ၊ အာေသ၊ ကံ၊ နတ္၊ ဝိဂတ တို႔တည္း။)

(၃) ကမၼမွာ ကာမဝိပါက္အားတပ္ေသာ ဒုဗၺလကမၼ၊ ကဋတၳာ႐ုပ္အားတပ္ေသာ ပၪၥေဝါကာရကုသိုလ္, အကုသိုလ္ေစတနာဟု ဆိုအပ္ေသာ ဗလဝဒုဗၺလကမၼတစ္ပါးသာတည္း။ ဤကား နာနာကၡဏိကကမၼမ်ိဳးတည္း။

(၄) အတၳိ၌ (က) သဟဇာတတၳိ၊ (ခ) ဝတၳဳပုေရဇာတတၳိ၊ (ဂ) ပစၧာဇာတတၳိ၊ (ဃ) ႐ူပအာဟာရတၳိ၊ (င) ႐ူပဇီဝိတိၿႏၵိယတၳိ ဟူ၍ ၅-ပါး အျပားရွိ၏။

(က)သဟဇာတတၳိ၌ ေဟတု၊ သဟဇာတာဓိပတိ၊ သဟဇာတ၊ အညမည၊ သဟဇာတနိႆယ၊ သဟဇာတကမၼ၊ ဝိပါက၊ နာမ္အာဟာရ၊ သဟဇာတိၿႏၵိယ၊ စ်ာန၊ မဂၢ၊ သမၸယုတၱ၊ သဟဇာတဝိပၸယုတၱ၊ သဟဇာတတၳိ၊ သဟဇာတအဝိဂတ – ေပါင္း သဟဇာတမ်ိဳး ၁၅-ပါး။

(ခ) ဝတၳဳပုေရဇာတတၳိ၌ ဝတၳဳပုေရဇာတနိႆယ၊ ဝတၳဳပုေရဇာတ၊ ဝတၳဳပုေရဇာတိၿႏၵိယ၊ ဝတၳဳပုေရဇာတဝိပၸယုတၱ၊ ဝတၳဳပုေရဇာတတၳိ၊ ဝတၳဳပုေရဇာတအဝိဂတ – ေပါင္း သဟဇာတ ၆-ပါး။

(ဂ) ပစၧာဇာတတၳိ၌ ပစၧာဇာတ၊ ပစၧာဇာတဝိပၸယုတၱ၊ ပစၧာဇာတတၳိ၊ ပစၧာဇာတအဝိဂတ – ေပါင္း ပစၧာဇာတမ်ိဳး ၄-ပါး။

(ဃ) ႐ူပအာဟာရတၳိ၌ ႐ုပ္အာဟာရ၊ ႐ုပ္အာဟာရတၳိ၊ ႐ူပါဟာရအဝိဂတ – ေပါင္း ႐ုပ္အာဟာရမ်ိဳး ၃-ပါး။

(င) ႐ူပဇီဝိတိၿႏၵိယတၳိ၌ ႐ုပ္ဇီဝိတိေျႏၵ၊ ႐ူပဇီဝိတိၿႏၵိယတၳိ၊ ႐ူပဇီဝိတိၿႏၵိယအဝိဂတ – ေပါင္း ႐ူပဇီဝိတိၿႏၵိယမ်ိဳး ၃-ပါး ဟူလို။

ေဟတု၊ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ ပုေရဇာတ၊ ပစၧာဇာတ၊ ဝိပါက၊ အာဟာရ၊ ဣၿႏၵိယ၊ စ်ာန၊ မဂၢ၊ သမၸယုတၱ၊ ဝိပၸယုတၱ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတ – ဤ ၁၅-ပစၥည္းတို႔သည္ ပစၥဳပၸန္ကာလ တစ္ပါး၌ ျဖစ္၏။

အနႏၲရ၊ သမနႏၲရ၊ အာေသဝန၊ နတၳိ၊ ဝိဂတ – ၌ ၅-ပါးတို႔သည္ အတိတ္ကာလ တစ္ပါးတည္း၌သာ ျဖစ္၏။

ဤ ၂၀-ေသာ ပစၥည္းတို႔သည္ ကာလတစ္ပါးတည္း၌သာ ျဖစ္ေသာ ပစၥည္း မည္၏။

သဟဇာတကမၼပစၥည္းသည္ ပစၥဳပၸန္ကာလ၌ ျဖစ္၍၊ နာနာကၡဏိကကမၼပစၥည္းသည္ အတိတ္ကာလ၌ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ကမၼပစၥည္းသည္ ကာလ ၂-ပါး၌ ျဖစ္ေသာ ေဒြကာလိကပစၥည္း မည္၏။

အာရမၼဏ၊ အဓိပတိ၊ ဥပနိႆယ ဤ ၃-ပစၥည္းတို႔သည္ ပစၥဳပၸန္၊ အတိတ္၊ အနာဂတ္ဟူေသာ ကာလ ၃-ပါး၌ ျဖစ္ကုန္ေသာေၾကာင့္ ေတကာလိကပစၥည္း မည္ကုန္၏။

နိဗၺာန္, ပညတ္ ၂-ပါးတို႔သည္ ကာလ ၃-ပါးမွ လြတ္ေသာ တရားတို႔ မည္ကုန္၏။

အာရမၼဏ၊ အဓိပတိ၊ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ ဥပနိႆယ၊ ပုေရဇာတ၊ အာဟာရ၊ အတၳိ၊ အဝိဂတ – ဤ ၁၀-ပါးေသာ ပစၥည္းတို႔သည္ အဇၥ်တၳ ဗဟိဒၶ ၂-ပါးလံုး၌ ျဖစ္ေသာ တရားတို႔ မည္ကုန္၏။
ႂကြင္းေသာ ၁၄-ပစၥည္းတို႔သည္ အဇၥ်တၳျဖစ္ေသာ ပစၥည္းတို႔ မည္ကုန္၏။

+++++

ေဟတု၊
သဟဇာတာဓိပတိ၊
သဟဇာတ၊
အညမည၊
သဟဇာတနိႆယ၊
သဟဇာတကမၼ၊
ဝိပါက၊
နာမ္အာဟာရ၊
သဟဇာတိၿႏၵိယ၊
စ်ာန၊
မဂၢ၊
သမၸယုတၱ၊
သဟဇာတဝိပၸယုတၱ၊
သဟဇာတတၳိ၊
သဟဇာတအဝိဂတ။

အာရမၼဏ၊
အာရမၼဏာဓိပတိ၊
ဝတၳာရမၼဏပုေရဇာတနိႆယ၊
အရမၼဏူပနိႆယ၊
အာရမၼဏပုေရဇာတ၊
ဝတၳာရမၼဏပုေရဇာတဝိပၸယုတၱ၊
အာရမၼဏပုေရဇာတတၳိ၊
အာရမၼဏပုေရဇာတအဝိဂတ။

(အခ်ိဳ႕စာအုပ္မ်ား၌ ဝတၳာရမၼဏပုေရဇာတတၳိ၊ ဝတၳာရမၼဏပုေရဇာတအဝိဂတ ဟု ဆို၏။ ဝတၳာရမၼဏပုေရဇာတဆိုလွ်င္ ဝတၳဳမဟုတ္ေသာ အာရမၼဏပုေရဇာတတို႔ မပါဝင္ႏုိင္။ အာရမၼဏပုေရဇာတဆိုမွ ဝတၳာရမၼဏပုေရဇာတ၊ အာရမၼဏပုေရဇာတ အားလံုး ပါဝင္ႏိုင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕စာအုပ္မ်ား၌ ခြဲျခားပံုမွာ မစံုလင္။)

အနႏၲရ၊
သမနႏၲရ၊
အနႏၲ႐ူပနိႆယ၊
အာေသဝန၊
ပကတူပနိႆယကမၼတစိတ္၊
နတၳိ၊
ဝိဂတ။

(ဖိုလ္အား ေက်းဇူးျပဳေသာ မဂၢေစတနာကို ပကတူပနိႆယ နာနာကၡဏိကကမၼတစိတ္ဟု ဆိုထားသည္။ ထိုေစတနာသည္ ေနာက္ေနာက္စိတ္ေစတသိက္အား ေက်းဇူးျပဳေသာ ဗလဝေရွ႕စိတၱဳပၸါဒ္တြင္ ပါဝင္ေသာေၾကာင့္ ပကတူပနိႆယတစိတ္လည္း ဟုတ္၏။ ေစတနာတရားျဖစ္၍ နာနာကၡဏိကကမၼတစိတ္လည္း ဟုတ္၏။ အျခားမဲ့ဖိုလ္အား ေက်းဇူးျပဳေသာေၾကာင့္ အနႏၲရမ်ိဳးတြင္လည္း ပါဝင္ရသည္။ ဤအနႏၲရမ်ိဳး ၇-ပါးကို အခ်ိဳ႕စာအုပ္၌ “အနႏၲ႐ူပနိႆယပကတူပမ်ိဳး”ဟုလည္း နာမည္ေပး၏။ ထိုသို႔ေပးျခင္းသည္ “အာရမၼဏူပနိႆယ၊ ေပ၊ သေမာဓာနံဂစၧႏၲိ”ဟူေသာ သၿဂႋဳဟ္၌ ျပသည့္ ပစၥည္း ၄-မ်ိဳးတြင္ ဥပနိႆယမ်ိဳး၌ ဤအနႏၲရ ၇-ပါးလံုး ဝင္ၾကရေသာေၾကာင့္ ေကာင္းလွေပ၏။)

ဝတၳဳပုေရဇာတနိႆယ၊
ဝတၳဳပုေရဇာတ၊
ပုေရဇာတိၿႏၵိယ၊
ဝတၳဳပုေရဇာတဝိပၸယုတ္၊
ဝတၳဳပုေရဇာတတၳိ၊
ဝတၳဳပုေရဇာတအဝိဂတ။

(အခ်ိဳ႕စာအုပ္၌ “ပုေရဇာတမ်ိဳး”ဟု နာမည္တပ္၏။ ပုေရဇာတဟု သာမန္ဆိုလွ်င္ အာရမၼဏပုေရဇာတမ်ားပါ ပါဝင္ဖြယ္ ရွိ၏။ ထိုအာရမၼဏပုေရဇာတစုကား အာရမၼဏမ်ိဳး၌ ပါဝင္ခဲ့ၿပီ။ ထို႔ေၾကာင့္ မ်ားစြာေသာ ဆရာျမတ္တို႔က “ဝတၳဳပုေရဇာတမ်ိဳး”ဟု နာမည္တပ္ၾကသည္။)

ပစၧာဇာတ၊
ပစၧာဇာတဝိပၸယုတၱ၊
ပစၧာဇာတတၳိ၊
ပစၧာဇာတအဝိဂတ။

႐ုပ္အာဟာရ၊
အာဟာရတၳိ၊
အာဟာရအဝိဂတ။

႐ူပဇီဝိတိၿႏၵိယ၊
ဣၿႏၵိယတၳိ၊
ဣၿႏၵိယအဝိဂတ။

(“႐ူပဇီဝိတိၿႏၵိယတၳိ”ဟုလည္း အခ်ိဳ႕စာ ရွိ၏။ ပစၥည္း ၄-မ်ိဳးျဖင့္ ခြဲလွ်င္ အတၳိမ်ိဳးတြင္ ပါဝင္ရမည္ ျဖစ္၍ ေကာင္း၏။)

၁။ ေနာက္ေနာက္စိတ္ေစတသိက္အား တပ္ေသာ ဗလဝျဖစ္ေသာ ေရွးေရွးစိတၱဳပၸါဒ္ ႐ုပ္ ပညတ္ဟူေသာ သုဒၶပကတူပနိႆယ။
၂။ ဝိပါက္နာမကၡႏၶာအား တပ္ေသာ ဗလဝကံဟူေသာ မိႆကပကတူပနိႆယ နာနာကၡဏိကကမၼ။

(၁-သည္ “ရာဂါဒေယာပန၊ ေပ၊ ကုသလာဒိဓမၼာနံ”ႏွင့္ ညီ၏။ ၂-ကား “ကမၼံ ဝိပါကာနံ”ႏွင့္ ညီသည္။ ဗလဝကံကို ေကာက္ရာ၌ အနႏၲရမ်ိဳးတြင္ ပါဝင္ၿပီးေသာ မဂၢေစတနာကို ၾကည္။ ဤပကတူပ ၂-မ်ိဳးသည္ ၃-ခ်က္စု ဆို႐ိုးစာအုပ္မ်ား၌ မရွိေသာ္လည္း သၿဂႋဳဟ္မွာပင္ တိုက္႐ိုက္ ရွိေပသည္။)

ကာမဝိပါက္အား တပ္ေသာ ဒုဗၺလကမၼ, ကဋတၱာ႐ုပ္အား တပ္ေသာ ဗလဝဒုဗၺလကမၼ။

[ကာမဝိပါက္အား တပ္ေသာ ဗလဝကံမွာ ပကတူပနိႆယတြင္ ပါဝင္ၿပီ။ မဟဂၢဳတ္ေလာကုတၱရာကံဟူေသာ ေစတနာတို႔ကား ဒုဗၺလဟု မရွိ။ ဗလဝခ်ည္းသာ ျဖစ္၍ ပကတူပနိႆယႏွင့္ အနႏၲရမ်ိဳးတြင္ အသီးအသီး ပါဝင္ေလၿပီ။ ပကတူပနိႆယပစၥယုပၸန္တြင္ ကမၼဇ႐ုပ္မ်ား မပါဝင္ေသာေၾကာင့္ ထို႐ုပ္တို႔အား တပ္ေသာ (ထို႐ုပ္တို႔ကို ျဖစ္ေစတတ္ေသာ) ကံဟူသမွ် ဗလဝျဖစ္ျဖစ္, ဒုဗၺလျဖစ္ျဖစ္ နာနာကၡဏိကကမၼ သက္သက္သာတည္း။]

ဆယ့္ငါး သဟ၊
ရွစ္ဝအာႏွင့္၊
ခုနစ္ျဖာနန္၊
ေျခာက္တန္ဝတၳဳ၊
ေလးခုပစၥာ၊
သံုးျဖာဟာေရာ၊
တေယာဣၿႏၵိ၊
ဒြိပကတူ၊
တစ္ခုယူကံ၊
မ်ိဳးကိုးတန္ဟု၊
မွတ္ရန္အျပား၊
ေဝဖန္ျခားသည္၊
ဤကား အမ်ိဳးအခြဲတည္း။

+++++

၂၀၁၀ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၄ ရက္ စေနေန႔ ေလာကခ်မ္းသာ ဆည္းဆာ တရားပြဲကို ေဘာ္လ္တီမိုးၿမိဳ႕ အရွင္ေကလာသဝိဟာရ ဆရာေတာ္ အရွင္ကစၥာယနက ေဟာၾကား ခ်ီးျမႇင့္သြားခဲ့၏။