၂၀၁၀ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၃၁ ရက္ စေနေန႔တြင္ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ ေလာကခ်မ္းသာဘုရားေက်ာင္း၌ အပတ္စဥ္ ျပဳလုပ္ေသာ ဆရာေတာ္အရွင္သီလာနႏၵာဘိဝံသ၏ အဘိဓမၼာသင္တန္းပို႔ခ်ခ်က္မ်ားသင္တန္း ဒုတိယသင္ခန္းစာအျဖစ္ အပတ္စဥ္ (၄၄) သမုစၥည္းပိုင္း – မိႆကသဂၤဟအေၾကာင္း ေလ့လာ သင္ယူ နာယူ မွတ္သားၾကရ၏။

ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္၊ အဗ်ာကတျဖစ္ေသာ တရားတို႔ကို ေရာေႏွာ သိမ္းယူ၍ အက်ဥ္းျပဆိုျခင္း ျဖစ္၏။

မိႆကသဂၤဟ၌ –

(၇) အာဟာရ ၄-ပါး အားျဖင့္ ေဝဖန္ ျပဆို၏။

+++++

အာ႐ုံ၌ မိမိႏွင့္ ယွဥ္ေဘာ္ယွဥ္ဘက္ ျဖစ္ကုန္ေသာ ပစၥယုပၸန္ အက်ိဳးတရားတို႔ကို ေကာင္းစြာ တည္တံ့ေစတတ္ေသာ အေၾကာင္းတရားသည္ ‘ဟိတ္’ မည္၏။

၎ဟိတ္တရားတို႔သည္ သစ္ျမစ္ႏွင့္ တူကုန္၏။

သစ္ျမစ္တို႔သည္ ပင္စည္ကို ႀကီးပြား ခိုင္ခံ့ တည္တံ့ေစကုန္သကဲ့သို႔ ဟိတ္ ၆-ပါးသည္ မိမိႏွင့္ ယွဥ္ေဘာ္ယွဥ္ဘက္ ျဖစ္ကုန္ေသာ စိတ္ ေစတသိက္တရားတို႔ကို အာ႐ုံ၌ စြဲၿမဲ တည္တ့ံ ခိုင္ခန္႔ ႀကီးပြားေစကုန္၏။

ထုိ႔ေၾကာင့္ “ေရေသာက္ျမစ္ႏွယ္၊ ေက်းဇူးႂကြယ္၊ ႀကီးက်ယ္ေၾကာင္းရင္းမ်ား”ဟု ဆို၏။

ဟိတ္တရားတို႔သည္

‘ေလာဘဟိတ္’

‘ေဒါသဟိတ္’၊

‘ေမာဟဟိတ္’၊

‘အေလာဘဟိတ္’၊

‘အေဒါသဟိတ္’၊

‘အေမာဟဟိတ္’ ဟူ၍ ၆-ပါး အျပားရွိကုန္၏။

(၂) စ်ာနင္

သမၸယုတ္တရားတို႔ကို အစိုးရေသာေၾကာင့္ ဣေႁႏၵ မည္၏။

အစိုးရဟူသည္ကား မိမိတို႔၏ ဆိုင္ရာ ဆိုင္ရာ ဌာနကိစၥတို႔၌ သမၸယုတ္တရားတို႔ကို မိမိအလိုသို႔ လိုက္ေစျခင္း၊ မိမိသေဘာအတုိင္း ျဖစ္ရျခင္းကို ဆိုလိုသည္။

ဣေႁႏၵတို႔သည္

(၁) စကၡဳပသာဒ႐ုပ္သည္ စကၡဳေႁႏၵ၊

(၂) ေသာတပသာဒ႐ုပ္သည္ ေသာတိေႁႏၵ၊

(၃) ဃာနပသာဒ႐ုပ္သည္ ဃာနိေႁႏၵ၊

(၄) ဇိဝွါပသာဒ႐ုပ္သည္ ဇိဝွိေႁႏၵ၊

(၅) ကာယပသာဒ႐ုပ္သည္ ကာယိေႁႏၵ၊

(၆) ဣတၳိဘာဝ႐ုပ္သည္ ဣတၳိေႁႏၵ၊

(၇) ပုမ႓ာဝ႐ုပ္သည္ ပုရိသိေႁႏၵ၊

(၈) ႐ုပ္ဇီဝိတ၊ နာမ္ဇီဝိတ ၂-ပါးသည္ ဇီဝိတိေႁႏၵ၊

(၉) စိတ္တစ္ခုယုတ္ကိုးဆယ္သည္ မနိေႁႏၵ၊

(၁၀) သုခေဝဒနာသည္ သုခိေႁႏၵ၊

(၁၁) ဒုကၡေဝဒနာသည္ ဒုကၡိေႁႏၵ၊

(၁၂) ေသာမနႆေဝဒနာသည္ ေသာမနႆိေႁႏၵ၊

(၁၃) ေဒါမနႆေဝဒနာသည္ ေဒါမနႆိေႁႏၵ၊

(၁၄) ဥေပကၡာေဝဒနာသည္ ဥေပကၡိေႁႏၵ၊

(၁၅) သဒၶါေစတသိက္သည္ သဒၶိေႁႏၵ၊

(၁၆) ဝီရိယေစတသိက္သည္ ဝီရိယိေႁႏၵ၊

(၁၇) သတိေစတသိက္သည္ သတိေႁႏၵ၊

(၁၈) ဧကဂၢတာေစတသိက္သည္ သမာဓိေႁႏၵ၊

(၁၉) ေလာကီဉာဏသမၸယုတ္စိတ္ ၃၉ ခု၌ ယွဥ္ေသာ အေမာဟေစတသိက္သည္ ပညိေႁႏၵ၊

(၂၀) ေသာတာပတၱိမဂ္၌ ယွဥ္ေသာ အေမာဟေစတသိက္သည္ အနညာတညႆာမီတိေႁႏၵ၊

(၂၁) အထက္မဂ္ ၃-ခု၊ ေအာက္ဖိုလ္ ၃-ခု၌ ယွဥ္ေသာ အေမာဟေစတသိက္သည္ အညိေႁႏၵ၊

(၂၂) အရဟတၱဖိုလ္၌ ယွဥ္ေသာ အေမာဟေစတသိက္သည္ အညာတာဝိေႁႏၵ။

ဤဣေႁႏၵ ၂၂-ပါးတို႔တြင္ သုခိေႁႏၵ၊ ဒုကၡိေႁႏၵ၊ ေသာမနႆိေႁႏၵ၊ ေဒါမနႆိေႁႏၵ၊ ဥေပကၡိေႁႏၵ ၅-ပါးတို႔သည္ တရားကိုယ္အားျဖင့္ ေဝဒနာေစတသိက္ ၁-ပါးသာ ျဖစ္၏။

ပညိေႁႏၵ၊ အနညာတညႆာမီတိေႁႏၵ၊ အညိေႁႏၵ၊ အညာတာဝိေႁႏၵ ၄-ပါးတို႔သည္ တရားကိုယ္အားျဖင့္ ပညာေစတသိက္ တစ္ခုသာတည္း။

နာမ္ဣေႁႏၵ ၈-ပါး၊ ႐ုပ္ဣေႁႏၵ ၈-ပါး ျဖစ္၏။

အနညာတံဥႆာမီတိ ပဋိပႏၷႆဣႁႏၵိယံ။

ံအနညာတံ – မသိအပ္ဖူးေသာ နိဗၺာန္ (ဝါ) သစၥာ ၄-ပါး တရားကို။

ဥႆာမီတိ – သိေအာင္ အားထုတ္အံ့ ဟူ၍။

ပဋိပႏၷႆ – က်င့္ေသာ ပုဂၢိဳလ္၏။

ဣႁႏၵိယံ – ဣေႁႏၵသည္။

အနညာတညႆာမီတိႁႏၵိယံ – အနညာတညႆာမီတိေႁႏၵ မည္၏။

အဓိပၸာယ္ကား ေရွးဦးစြာ သခၤါရတရားတို႔ကို လကၡဏာေရးသံုးပါးသို႔ တင္၍ ႏွလံုးသြင္းသည္မွ စ၍ မသိအပ္ေသးေသာ သစၥာေလးပါးတရားတို႔ကို မသိလွ်င္ ငါမေန၊ သိေအာင္ က်င့္ၾကံ အားထုတ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္အား ထိုႀကိဳးစားမႈ မၿငိမ္းမစဲမီပင္လွ်င္ ေသာတပတၱိမဂ္ကို ရဆဲျဖစ္ေသာ ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္၏ ပညိေႁႏၵသည္ အနညာတညႆာမီတိေႁႏၵ မည္၏။

အာဇာနာတိ – ထင္ရွားစြာ ထပ္၍ သိတတ္၏။

ဣတိ – ထို႔ေၾကာင့္။

အညံ – အည မည္၏။

အညံဧဝ-ထင္ရွားစြာ ထပ္၍ သိတတ္ေသာ တရားသည္ပင္လွ်င္။

ဣႁႏၵိယံ – ဣေႁႏၵတည္း။

ဣတိ – ထို႔ေၾကာင့္။

အညိႁႏၵိယံ – အညိႁႏၵိယ မည္၏။

အဓိပၸာယ္ကား ေသာတာပတၱိမဂ္ျဖင့္ သိအပ္ၿပီးေသာ သစၥာေလးပါး နိဗၺာန္တရားတို႔ကို အဖန္ဖန္ အဆင့္ဆင့္ ထပ္၍ သိေသာေၾကာင့္ အထက္မဂ္ ၃-ပါး၊ ေအာက္ဖိုလ္ ၃-ပါး၌ ရွိေသာ ပညိေႁႏၵသည္ ပညိေႁႏၵ မည္၏။

အညာယိတၳာတိ အညာတာဝီ။

အညာယိတၳ – အလံုးစံု သိၿပီ။

ဣတိ – ထို႔ေၾကာင့္။

အညတာဝီ – အညာတာဝီ မည္၏။

သိသင့္ သိအပ္ေသာ တရားမ်ားကို သိရွိၿပီးျဖစ္ေသာ ရဟႏၲာပုဂၢိဳလ္ ရ၏။

အညာတာဝိေနာ – သစၥာ ၄-ပါး နိဗၺာန္တရားကို သိၿပီးေသာ ရဟႏၲာပုဂၢိဳလ္၏။

ဣႁႏၵိယံ – ဣေႁႏၵတည္း။

ဣတိ – ထို႔ေၾကာင့္။

အညာတာဝိႁႏၵိယံ – အညာတာဝိေႁႏၵ မည္၏။

အဓိပၸာယ္ကား သိမႈကိစၥ အၿပီးသို႔ ေရာက္ေသာ ရဟႏၲာပုဂၢိဳလ္၏ အရဟတၱဖိုလ္၌ တည္ရွိေသာ ပညိေႁႏၵသည္ အညာတာဝိေႁႏၵ မည္၏။

စကၡဳ၊ ေသာတ၊ ဃာန၊ ဇိဝွာ၊ ကာယ၊ ဣတၳိဘာဝ၊ မုမ႓ာဝ၊ သုခ၊ ဒုကၡ၊ ေဒါမနႆိေႁႏၵ၊ ဤဣေႁႏၵ ၁၀-ပါးတို႔သည္ ကာမဘံု၌ ျဖစ္ကုန္၏။

မနိေႁႏၵ၊ ဇီဝိတိေႁႏၵ၊ ဥေပကၡိေႁႏၵ၊ သဒၶိေႁႏၵ၊ ဝိရိယိေႁႏၵ၊ သတိေႁႏၵ၊ သမာဓိေႁႏၵ၊ ပညိေႁႏၵ၊ ဤဣေႁႏၵ ၈-ပါးတို႔သည္ စတုဘူမိကဘံု ၄-ပါး၌ ျဖစ္ကုန္၏။

ေသာမနႆိေႁႏၵသည္ ကာမ၊ ႐ူပ၊ ေလာကုတၱရာ ေတဘူမိကဘံု ၃-ပါး၌ ျဖစ္ကုန္၏။

အနညာတညႆာမီတိေႁႏၵ၊ အညိေႁႏၵ၊ အညာတာဝိေႁႏၵ၊ ဤဣေႁႏၵ ၃-ပါးတို႔သည္ကား ေလာကုတၱရာဘံု၌သာ အက်ဳံးဝင္၏။

ၾကံ့ခိုင္ ၿမဲျမံေသာေၾကာင့္ ဗိုလ္ မည္၏။

ေလာက၌ ဗိုလ္အေခၚခံေသာ လူတို႔သည္ ထိုထိုကိစၥကို ျပဳလုပ္ရာ၌ မယိမ္းမယိုင္ ၿမဲခိုင္ၾကသကဲ့သို႔၊ ထို႔အတူ သဒၶါအစရွိေသာ တရားမ်ားသည္ ယံုၾကည္ျခင္းစေသာ ကိစၥ၌ မယိမ္းမယိုင္ ၿမဲခိုင္ၾကသျဖင့္ ဗလဟူေသာ အမည္ကို ရ၏။

ဗိုလ္တို႔သည္

သဒၶါဗိုလ္၊

ဝီရိယဗိုလ္၊

သတိဗိုလ္၊

သမာဓိဗိုလ္၊

ပညာဗိုလ္၊

ဟိရိဗိုလ္၊

ၾသတၱပၸဗိုလ္၊

အဟိရိကဗိုလ္၊

အေနာတၱပၸဗိုလ္ ဟူ၍ ၉-ပါး အျပားရွိကုန္၏။

(၆) အဓိပတိ

အတူၿပိဳင္ဘက္မရွိ စိုးမိုးႀကီးကဲေသာ တရား။

မိမိႏွင့္ ဆက္သြယ္လ်က္ တကြျဖစ္ဘက္တရားတို႔ကို လႊမ္းမိုး အုပ္ခ်ဳပ္ အရွင္သခင္လုပ္ၿပီးလွ်င္ တကြျဖစ္ဘက္ တရားစုကို ထိုထိုကိစၥ၌ မိမိအလိုက်ေအာင္ လိုက္ပါေစႏိုင္ေသာ တရားကို အဓိပတိ ေခၚသည္။

အဓိပတိတို႔သည္

(၁) ဆႏၵာဓိပတိ = သာဓိပတိေဇာ ၅၂-ခု၌ ရွိေသာ ဆႏၵေစတသိက္။

(၂) ဝီရိယာဓိပတိ = သာဓိပတိေဇာ ၅၂-ခု၌ ရွိေသာ ဝီရိယေစတသိက္။

(၃) စိတၱာဓိပတိ = သာဓိပတိေဇာစိတ္ ၅၂-ခု။

(၄) ဝီမံသာဓိပတိ = တိဟိတ္ေဇာ ၃၄-ခု၌ ရွိေသာ ပညာေစတသိက္။

တစ္ပါးကုန္ေသာ တရားတို႔၏ အစိုးရသည္၏ အျဖစ္ကို တားျမစ္၍ မိမိတစ္ပါးတည္းသာ အစိုးရျခင္းသည္ အဓိပတိ မည္၏။

တစ္ပါးကုန္ေသာ ဣေႁႏၵတို႔သည္ ရွိကုန္ေသာ္လည္း သက္သက္ ျမင္ျခင္း အစရွိသည္တို႔၌ စကၡဳဝိညာဏ္ အစရွိသည္တို႔သည္ မိမိအလိုသို႔ လိုက္ေစခါမွ်ကို ဣေႁႏၵ မည္၏။

အဓိပတိသည္ စၾကဝေတးမင္းႀကီးႏွင့္ တူ၏။

ဣေႁႏၵသည္ ပေဒသရာဇ္မင္းငယ္တို႔ႏွင့္ တူကုန္၏။

မိမိဆိုင္ရာ အက်ိဳးတရားမ်ားကို ေဆာင္တတ္ေသာ တရားကို အာဟာရ ေခၚ၏။

ေဆာင္ဟူသည္ ျဖစ္ေစျခင္း ေထာက္ပံ့ျခင္းတည္း။

(၁) ကဗဠီကာရ အာဟာရသည္ ၾသဇ႒မ႐ုပ္ကို ေဆာင္၏။

(၂) ဖႆာဟာရသည္ ေဝဒနာ ၃-ပါးကို ေဆာင္၏။

(၃) မေနသေၪၥတနာဟာရသည္ သံုးပါးေသာ ဘဝ၌ ပဋိသေႏၶကုိ ေဆာင္၏။

(၄) ဝိညာဏာဟာရသည္ မိမိႏွင့္ အတူတကြ ျဖစ္ေသာ နာမ္႐ုပ္တို႔ကို ေဆာင္၏။

အာဟာရ ၄-ပါးကား –

(၁) ၾသဇာ႐ုပ္သည္ ကဗဠီကာရ အာဟာရ မည္၏။

(၂) ဖႆေစတသိက္သည္ ဖႆအာဟာရ မည္၏။

(၃) ေစတနာေစတသိက္သည္ မေနာသေၪၥတနာဟာရ မည္၏။

(၄) စိတ္တစ္ခုယုတ္ ကိုးဆယ္သည္ ဝိညာဏာဟာရ မည္၏။

ကာမဘံု၌ အာဟာရ ၄-ပါးလံုးကို ရ၏။

အသညသတ္ၾကဥ္ေသာ ႐ူပဘံု၊ အ႐ူပဘံုတို႔၌ အာဟာရ ၃-ပါးကိုသာ ရ၏။

အသညသတ္ဘံု၌ ပစၥယာဟာရကို ရသည္။

အသညသတ္ျဗဟၼာတို႔အား မိမိရအပ္ၿပီးေသာ ပၪၥမစ်ာန္သည္ပင္လွ်င္ အာဟာရျဖစ္၍ ပစၥယာဟာရကို ရသည္ဟု ဆို၏။

ပုဂၢိဳလ္အားျဖင့္ “သေဗၺသတၱာ အာဟာရ ဌိတိကာ” ဆိုျခင္းေၾကာင့္ အလံုးစံုေသာ ပုထုဇဥ္ အရိယာတို႔မွာ ရၾကသည္။

+++++

ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ တို႔၌ စ်ာနင္တို႔ကို မရအပ္ကုန္။

ဝီရိယမယွဥ္ေသာ စိတ္ ၆-ခုတို႔၌ ဗိုလ္တို႔ကို မရအပ္ကုန္။

ထို႔အတူ ဝိစိကိစၧာသဟဂုတ္စိတ္၌ ဧကဂၢတာေစတသိက္သည္ မဂၢင္၊ ဣေႁႏၵ၊ ဗုိလ္အျဖစ္သို႔ မေရာက္။

ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ ၌ ယွဥ္ေသာ ဥေပကၡာေဝဒနာႏွင့္ ဧကဂၢတာတို႔သည္ စ်ာနင္မ်ိဳးျဖစ္ေသာ္လည္း ဝိတက္ကင္းေသာေၾကာင့္ အာ႐ုံ၌ ေရွး႐ႈကာမွ် ျဖစ္၍ အားနည္းေသာေၾကာင့္ စ်ာနင္ကိစၥ မတတ္။

ဝီရိယ မယွဥ္ေသာစိတ္ ၁၆-ခု၌ ရွိေသာ ဧကဂၢတာသည္ ဗိုလ္မ်ိဳးျဖစ္ေသာ္လည္း ဝီရိယမကင္းေသာေၾကာင့္ အားနည္းသျဖင့္ ဗိုလ္ကိစၥ မတတ္။

အဟိတ္စိတ္ ၁၈-ခုတို႔၌ ရွိေသာ ဝိတက္၊ ဝီရိယ၊ ဧကဂၢတာတို႔သည္ မဂၢင္မ်ိဳးျဖစ္ေသာ္လည္း ဟိတ္ကင္းေသာေၾကာင့္ အားနည္းသျဖင့္ မဂၢင္ကိစၥ မတတ္။

ဝိစိကိစၧာ၌ ရွိေသာ ဧကဂၢတာသည္ ဗိုလ္မ်ိဳး၊ ဣေႁႏၵမ်ိဳး၊ မဂၢင္မ်ိဳး ျဖစ္ေသာ္လည္း အဓိေမာကၡကင္းေသာေၾကာင့္ ဆံုးျဖတ္ျခင္း မရွိသျဖင့္ ဗိုလ္ကိစၥ၊ ဣေႁႏၵကိစၥ၊ မဂၢင္ကိစၥ မတတ္။

သမၸယုတ္ဟိတ္အားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ေဇာတည္းဟူေသာ ကိစၥအားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ လြန္စြာ အားရွိၾကကုန္ေသာ ဒိြဟိတ္ေဇာ ၁၈-ခု၊ တိဟိတ္ေဇာ ၃၄-ခုတို႔သည္သာလွ်င္ အဓိပတိကိစၥကို တစ္ခုစီ တစ္ခုစီ ရအပ္၏။

ဧကဟိတ္ေဇာ ေမာဟမူေဒြး၊ အဟိတ္ေဇာ ဟသိတုပၸါဒ္၊ ေလာကီဝိပါက္ ၃၂-ပါးတို႔၌ အခ်င္းခပ္သိမ္း အဓိပတိ မျဖစ္။

+++++

တရားကိုယ္ေကာက္နည္း

….. ‘ဟိတ္’ ‘စ်ာ’ ‘မဂၢ’၊ ‘ဣံ’ ‘ဗလ’၊ ‘ဓိ’ ‘အာ’ ခုနစ္မည္ ဆိုတဲ့ တရား ၇-မ်ိဳးကို မိႆကသဂၤဟမွာ ျပဆိုတယ္။

တစ္ေခါက္ ျပန္လိုက္စမ္း။

ဟိတ္ ၆-ပါး၊

စ်ာန္ ၇-ပါး၊

မဂၢင္ ၁၂-ပါး၊

ဣေႁႏၵ ၂၂-ပါး၊

ဗိုလ္ ၉-ပါး၊

အဓိပတိ ၄-ပါး၊

အာဟာရ ၄-ပါး။

ေကာင္းၿပီ … အခု ဘာလာမလဲဆိုေတာ့ တရားကိုယ္ေကာက္နည္းေပါ့ေလ။

စ်ာန္, ဗိုလ္, မဂၢင္, ဣေႁႏၵ ကိစၥမတတ္ေသာ တရားမ်ားတဲ့၊ ဒါက အေရးႀကီးတယ္။

သာမညအားျဖင့္ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ မွာ ေစတသိက္ ၇-ပါးပဲ ယွဥ္တယ္။ သဗၺစိတၱသာဓာရဏ ေစတသိက္ ၇-ပါးေပါ့။

အဲဒီ သဗၺစိတၱသာဓာရဏေစတသိက္ ၇-ပါးကို ေသေသခ်ာခ်ာ ၾကည့္လိုက္စမ္း။

ဖႆ၊

ေဝဒနာ၊

သညာ၊

ေစတနာ၊

မနသိကာရ၊

ဧကဂၢတာ၊

ဇီဝိတိေႁႏၵ … ၇-ခု။

အဲဒီ ေစတသိက္ ၇-ခုထဲမွာ စ်ာနင္ဧကန္ျဖစ္တဲ့ ေစတသိက္မ်ား ပါသလား?

ဖႆဟာ စ်ာန္အဂၤါ မဟုတ္ဘူး။

ေဝဒနာဟာ စ်ာန္အဂၤါ။

သညာ, ေစတနာ မပါဘူး။

ဧကဂၢတာ = စ်ာန္အဂၤါထဲ ပါတယ္။

မနသိကာရ = စ်ာန္အဂၤါထဲ မပါဘူး။

ဇီဝိတိေႁႏၵ မပါဘူး။

ဒါေၾကာင့္ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ ထဲမွာ ေဝဒနာယွဥ္တယ္။ ဧကဂၢတာ ယွဥ္တယ္။

အဲဒီ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ ထဲမွာ ပါတဲ့ ေဝဒနာသည္ စ်ာနင္အမည္ရသလား၊ ဧကဂၢတာသည္ စ်ာနင္အမည္ရသလား၊ ဒီမွာ ေျဖထားတယ္။

ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ တို႔၌ စ်ာန္တို႔ကို မရအပ္ကုန္တဲ့။

စ်ာန္တို႔ကို မရဘူးဆိုတာ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ နဲ႔ ယွဥ္တဲ့ ေစတသိက္ထဲမွာ သာမညအားျဖင့္ ေျပာမယ္ဆိုရင္ စ်ာန္အဂၤါပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ကို အဲဒီအခါက် စ်ာန္အဂၤါလို႔ မေခၚႏိုင္ဘူး။

စ်ာန္အဂၤါေကာက္ပါဆိုရင္ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ မွာ ယွဥ္တဲ့ ေဝဒနာ မထည့္နဲ႔၊ ဧကဂၢတာ မထည့္နဲ႔လို႔ ဆိုတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ တို႔၌ စ်ာန္တို႔ကို မရအပ္ကုန္လို႔ ဆိုတာ။

ဘာေၾကာင့္တုန္း … ဝီရိယ မယွဥ္ေသာစိတ္ စသည္ျဖင့္ လာတယ္။ အမွန္ကေတာ့ ဝိတက္ မပါလို႔။

ဝိတက္ပါမွ၊ ဝိတက္က အာ႐ုံကို ပို႔ေပးမွ၊ အာ႐ုံကို စူးစူးစိုက္စိုက္ ၿမဲၿမဲျမံျမံ ႐ႈရမွာကိုး။

အခုေတာ့ ဝိတက္ မပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႔ စ်ာန္အဂၤါ မထိုက္ဘူး။

အဲဒီေတာ့ ေဝဒနာနဲ႔ ဧကဂၢတာဟာ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ မွာ ယွဥ္ေပမယ္လို႔ စ်ာန္ကို အရေကာက္တဲ့အခါမွာ သူတို႔ကို ခ်န္ ေကာက္ရမယ္။

+++

“ဝီရိယ မယွဥ္ေသာ စိတ္ ၁၆-ခုတို႔၌ ဗိုလ္တို႔ကို မရအပ္ကုန္” တဲ့။

ဗိုလ္ဆိုတာ ၾကံ့ၾကံ့ခံရမယ္။ အားရွိရမယ္။ ဝီရိယမရွိတဲ့သူ ဗိုလ္ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။

ဒါေၾကာင့္မို႔ ဝီရိယနဲ႔ မယွဥ္တဲ့ စိတ္မွာ ဗုိလ္အမည္ရတဲ့ တရားေတြ ပါေပမယ္လို႔ အဲဒီအခါက်ေတာ့ သူတို႔ ဗိုလ္မထိုက္ဘူး။

ဝီရိယမယွဥ္တဲ့စိတ္ဆိုတာ (ဇယားမွာ ျပန္ၾကည့္ရင္) ဘာေတြေတြ႕လဲ။

ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ မွာ ဝီရိယ မယွဥ္ဘူး။

သမၸဋိစၧိဳင္းမွာ ဝီရိယ မယွဥ္ဘူး။

သႏၲီရဏမွာ ဝီရိယ မယွဥ္ဘူး။

ပၪၥဒြါရာဝဇၨာန္းမွာ ဝီရိယ မယွဥ္ဘူး။

အဲဒီ ဝီရိယမယွဥ္တဲ့ စိတ္ေတြမွာ ေစတသိက္ေတြ ယွဥ္လိမ့္ဦးမယ္။

အဲဒီေစတသိက္ေတြထဲမွာ သာမညအားျဖင့္ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ဗိုလ္ဆိုတဲ့ တရားေတြ ပါခ်င္ပါလိမ့္မယ္။

ဒါေပမယ္လို႔ ဗိုလ္ကို အရေကာက္တဲ့အခါက်ေတာ့ အဲဒီစိတ္ေတြမွာ ယွဥ္တဲ့ ဗိုလ္တရားေတြကို ထည့္ေကာက္လို႔ မရဘူး။

ဝီရိယ မယွဥ္လို႔ကို ဗိုလ္မထိုက္ေတာ့ဘူး။

ဒါက တရားကိုယ္ေကာက္နည္းေတြကို ေျပာေနတာ ဆိုပါေတာ့။

ဗိုလ္တို႔မွာ သဒၶါဗိုလ္၊ ဝီရိယဗိုလ္၊ သတိဗိုလ္၊ သမာဓိဗိုလ္၊ ပညာဗိုလ္ဆိုၿပီး ရွိတယ္ မဟုတ္လား။

အဲဒီမွာ သမာဓိဗိုလ္ကို ၾကည့္လိုက္။

သမာဓိဆိုတာ ဧကဂၢတာ။

အဲဒီေတာ့ ဝီရိယနဲ႔ မယွဥ္တဲ့စိတ္ဆိုရင္ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ ပဲ ျပန္သြားၾကစို႔။

ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ မွာ ဝီရိယ မယွဥ္ဘူး။

အဲဒီ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္မွာ ဧကဂၢတာ ယွဥ္တယ္။ ဧကဂၢတာက သဗၺစိတၱသာဓာရဏေစတသိက္ထဲ ပါလို႔ ယွဥ္တယ္။

အဲဒီ ဧကဂၢတာကို သမာဓိဗိုလ္လို႔ ေခၚရမလား …. မေခၚရဘူး။

ဝီရိယနဲ႔ မယွဥ္တဲ့ စိတ္မွာ ယွဥ္တဲ့ ဧကဂၢတာကို သမာဓိဗိုလ္လို႔ မေခၚရဘူး။

အဲသလို နားလည္ရမယ္။

“ဝီရိယ မယွဥ္ေသာစိတ္ ၁၆-ခုတို႔၌ ဗုိလ္တို႔ကို မရအပ္ကုန္”ဆိုတာ အဲဒါ ေျပာတာ။

ျပန္ေျပာဦးမယ္။

ပထမဦးဆံုး … ဝီရိယမယွဥ္တဲ့ စိတ္ေတြကို (ဇယားမွာ) ၾကည့္လိုက္ရင္ … အလြယ္ေျပာမယ္ဆိုရင္ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ ေတြ႕တယ္။

အဲဒီ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ ဟာ သဗၺစိတၱသာဓာရဏေစတသိက္ ၇-ခုနဲ႔ ယွဥ္တယ္။ အဲဒီ ၇-ခုထဲမွာ ဧကဂၢတာ ပါတယ္။

အဲဒီ ဧကဂၢတာသည္ သမာဓိဗိုလ္ အမည္ရလား။

မရဘူး။

အဲဒါေၾကာင့္ သမာဓိဗိုလ္ အရေကာက္လိုက္စမ္းပါဆိုရင္ ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ မွာ ယွဥ္တဲ့ ဧကဂၢတာကို ခ်န္ေကာက္ရလိမ့္မယ္။

ဒါတင္မကဘူး။ သမၸဋိစၧိဳင္း, သႏၲီရဏ, ပၪၥဒြါရာဝဇၨန္းတို႔မွာ ယွဥ္တဲ့ ဧကဂၢတာကို ခ်န္ၿပီး ေကာက္ရလိမ့္မယ္။

ဒါကို ဆိုလိုတယ္။

+++

“အဟိတ္စိတ္ ၁၈-ခုတို႔၌ မဂၢင္တို႔ကို မရအပ္ကုန္”။

ခုနက မဂၢင္ ၁၂-ပါး ေတြ႕ခဲ့ၿပီ။

အဟိတ္စိတ္မွာ ယွဥ္တဲ့ အဲဒါေတြကို မဂၢင္လို႔ မေခၚနဲ႔ေတာ့။

အဲဒီေတာ့ မဂၢင္ေတြ ၾကည့္လိုက္စမ္း။

သမၼဒိ႒ိ၊ သမၼာသကၤပၸ၊ သမၼာဝါစာ၊ သမၼာကမၼႏၲ၊ သမၼာဝါယာမ၊ သမၼာသတိ၊ သမၼာသမာဓိတဲ့။

အဟိတ္စိတ္ ၁၈-ခုထဲမွာ မေနာဒြါရာဝဇၨန္းကို ၾကည့္လိုက္စမ္းပါ။

မေနာဒြါရာဝဇၨန္းဟာ ဝီရိယ ယွဥ္တယ္။

အဲဒီ မေနာဒါြရာဝဇၨန္းမွာ ယွဥ္တဲ့ ဝီရိယကို သမၼာဝါယာမမဂၢင္လို႔ ေခၚရမလား။

မေခၚရဘူး။

အဟိတ္စိတ္မွာ ယွဥ္ေနလို႔။ ဘာလို႔တုန္းဆိုေတာ့ မခိုင္ၿမဲလို႔ေပါ့။

အျမစ္တြယ္ၿပီး စြဲေနမွ ဒီလမ္း ေျဖာင့္ေျဖာင့္ သြားလို႔ရမွာ။

ခိုင္ခိုင္ခန္႔ခန္႔ ျဖစ္ေနမွ သူက လမ္းအျဖစ္နဲ႔ အသံုးခံႏိုင္မွာ၊ နိဗၺာန္ပို႔ႏိုင္မွာ။

ဒီလို မဟုတ္ဘဲနဲ႔ သူ႔မွာ အျမစ္မရွိေတာ့ မခိုင္ၿမဲဘူးေပါ့။

ဒါေၾကာင့္မို႔ မေနာဒြါရာဝဇၨန္းစိတ္မွာ ဝီရိယယွဥ္ေသာ္လည္းပဲ ထိုဝီရိယကို သမၼာဝါယာမလို႔ မေခၚရ။

သမၼာဝါယာမမဂၢင္ မဟုတ္ဘူး။

မဂၢင္မထိုက္ဘူးလို႔ ဆိုလိုတယ္။

+++

ဝိစိကိစၧာစိတ္နဲ႔ ဧကဂၢတာ မယွဥ္ဘူးလား။

ဧကဂၢတာကေတာ့ စိတ္တစ္ခုယုတ္ ကိုးဆယ္ အကုန္ ယွဥ္ေနတာပဲ။

ဒါေပမယ္လို႔ အဲဒီ ဝိစိကိစၧာစိတ္မွာ ရွိတဲ့ ဧကဂၢတာေစတသိက္ကို သမာဓိမဂၢင္လို႔လည္း မေခၚရဘူး။

သမာဓိေႁႏၵလို႔လည္း မေခၚရဘူး။

သမာဓိဗိုလ္လို႔လည္း မေခၚရဘူး။

ဒါေၾကာင့္ သမာဓိမဂၢင္ အရေကာက္ပါ၊ သမာဓိေႁႏၵ အရေကာက္ပါ၊ သမာဓိဗိုလ္ အရေကာက္ပါဆိုရင္ ဝိစိကိစၧာသဟဂုတ္မွာ ယွဥ္တဲ့ ဧကဂၢတာကို ခ်န္ရလိမ့္မယ္။

ဒါက တကယ္လုပ္ရင္ အေတာ္႐ႈပ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆို အကုန္ၾကည့္ရမွာကိုး။

ဝီရိယနဲ႔ မယွဥ္တဲ့ စိတ္ ၁၆-ခုမွာ ဗိုလ္မရဘူး။

အဟိတ္စိတ္ ၁၈-ခုမွာ မဂၢင္ မရဘူး။

ဝိစိကိစၧာသဟဂုတ္စိတ္မွာ ဧကဂၢတာေစတသိက္ဟာ မဂၢင္၊ ဗိုလ္၊ ဣေႁႏၵတို႔ မရဘူး တဲ့။

ေအာက္မွာ အဓိပၸာယ္ေလးေတြ ျပထားတယ္။

ေဒြးပၪၥဝိညာဏ္ ၁၀ ၌ ယွဥ္ေသာ ဥေပကၡာေဝဒနာႏွင့္ ဧကဂၢတာတို႔သည္ စ်ာန္မ်ိဳးျဖစ္ေသာ္လည္း ဝိတက္ကင္းေသာေၾကာင့္ အာ႐ုံ၌ ေရွ႕႐ႈကာမွ် ျဖစ္၍ အားနည္းေသာေၾကာင့္ စ်ာန္ကိစၥ မတတ္။

ဝီရိယ မယွဥ္ေသာ စိတ္ ၁၆-ခု၌ ရွိေသာ ဧကဂၢတာသည္ ဗိုလ္မ်ိဳးျဖစ္ေသာ္လည္း ဝီရိယကင္းေသာေၾကာင့္ အားနည္းသျဖင့္ ဗိုလ္ကိစၥ မတတ္။

အဟိတ္စိတ္ ၁၈-ခုတို႔၌ ရွိေသာ ဝိတက္၊ ဝီရိယ၊ ဧကဂၢတာတို႔သည္ မဂၢင္မ်ိဳးျဖစ္ေသာ္လည္း ဟိတ္ကင္းေသာေၾကာင့္ အားနည္းသျဖင့္ မဂၢင္ကိစၥ မတတ္။

ဝိစိကိစၧာ၌ ရွိေသာ ဧကဂၢတာသည္ ဗိုလ္မ်ိဳး၊ ဣေႁႏၵမ်ိဳး၊ မဂၢင္မ်ိဳး ျဖစ္ေသာ္လည္း အဓိေမာကၡကင္းေသာေၾကာင့္ ဆံုးျဖတ္ျခင္း မရွိသျဖင့္ ဗိုလ္ကိစၥ၊ ဣေႁႏၵကိစၥ၊ မဂၢင္ကိစၥ မတတ္။

ဒါေၾကာင့္မို႔ ဗိုလ္အရေကာက္မယ္၊ ဣေႁႏၵအရေကာက္မယ္၊ မဂၢင္အရေကာက္မယ္ဆိုရင္ ဒီဟာကို သတိရရမယ္။

ဒီဟာကို ၾကည့္ၿပီး ေကာက္ရမယ္။ အရမ္းသြားေကာက္လို႔ မရဘူး။

ဒီေစတသိက္ဟာ ဒီစိတ္မွာ ယွဥ္ေနတာပဲ။ ငါေတာ့ ေကာက္လိုက္မယ္ဆိုလို႔ မရဘူး။

ခုနလို ဝိတက္မယွဥ္တဲ့ စိတ္က ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ စ်ာန္မရဘူးဆိုတာမ်ိဳးေတြ ရွိတယ္။

+++

ေကာင္းၿပီ၊ ေနာက္ ဘာလာသလဲ။

ဒါက သာဓိပတိေဇာ ၅၂ ကို အဓိပၸာယ္တစ္မ်ိဳးနဲ႔ ေျပာေနတာ။

ေဇာ ၅၅-ပါး ရွိတဲ့အနက္က ဒြိဟိတ္ေဇာနဲ႔ တိဟိတ္ေဇာသာ အဓိပတိ ထိုက္တယ္။

အဲဒီေတာ့ ဒြိဟိတ္ေဇာ၊ တိဟိတ္ေဇာ ၿပီးရင္၊ တျခား ဘာေဇာေတြ ရွိေသးသလဲ။

ေဇာဆိုတာ ကုသိုလ္, အကုသိုလ္, ဖိုလ္, ႀကိယာ။

(ဇယားမွာ ျမင္ရဲ႕လား)။

အဲဒီထဲက ဟိတ္နဲ႔ ယွဥ္တဲ့အခါမွာ တိဟိတ္ – ဟိတ္ ၃-ပါးနဲ႔ ယွဥ္တဲ့စိတ္၊ ဒြိဟိတ္ – ဟိတ္ ၂-ပါးနဲ႔ ယွဥ္တဲ့စိတ္၊ ဟိတ္ ၁-ပါးနဲ႔ ယွဥ္တဲ့စိတ္ … မရွိဘူးလား။ ဟိတ္နဲ႔ မယွဥ္တဲ့စိတ္လည္း ရွိတယ္။

ဒါျဖင့္ ေဇာထဲမွာ ဟိတ္ ၁-ပါးနဲ႔ ယွဥ္တဲ့ ေဇာရွိတယ္။

အကုသိုလ္ထဲ ၾကည့္။

ေမာဟမူေဒြးဟာ ေမာဟနဲ႔သာ ယွဥ္တယ္။ ေလာဘနဲ႔ မယွဥ္ဘူး၊ ေဒါသနဲ႔ မယွဥ္ဘူး။

သူ႔ကို ဧကဟိတ္ေဇာလို႔ ေခၚတယ္။ ဟိတ္တစ္ခုတည္းနဲ႔သာ ယွဥ္တယ္။

ၿပီးေတာ့ ဟသိတုပၸါဒ္ကို ၾကည့္လိုက္စမ္း။

ဟသိတုပၸါဒ္ဟာ ေဇာပဲ။ သူက ဟိတ္နဲ႔ လံုးဝ မယွဥ္ဘူး။ အဟိတ္စိတ္ပဲ။

ဒါေၾကာင့္မို႔ ဒြိဟိတ္ေဇာ၊ တိဟိတ္ေဇာလို႔ ေျပာလိုက္ရင္ အဲဒီ ၃-ခု (ေမာဟမူေဒြး၊ ဟသိတုပၸါဒ္) က်န္ရစ္တယ္။

ေဇာ ၅၅-ပါးထဲက ၃-ခု ႏုတ္လိုက္ရင္ ၅၂-ပါး က်န္တယ္။

အဲဒီ ၅၂-ပါးကို အဓိပတိတတ္တဲ့ ေဇာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ပါဠိလို “သာဓိပတိေဇာ”လို႔ ေခၚတယ္။

ဒါေၾကာင့္မို႔ “သမၸယုတ္ဟိတ္အားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ေဇာတည္းဟူေသာ ကိစၥအားျဖင့္လည္းေကာင္း လြန္စြာ အားရွိၾကကုန္ေသာ ဒြိဟိတ္ေဇာ ၁၈-ခု၊ တိဟိတ္ေဇာ ၃၄-ခုတို႔သည္သာလွ်င္ အဓိပတိကိစၥကို တစ္ခုစီ တစ္ခုစီ (တစ္ႀကိမ္မွာ တစ္ခုသာ) အဓိပတိ တတ္တယ္။”

ဆႏၵက အဓိပတိတတ္တယ္ဆိုရင္ က်န္ ၃-ပါးက အဓိပတိ မတတ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ဝီရိယက အဓိပတိတတ္တယ္ဆိုရင္ က်န္ ၃-ပါးက မတတ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ တစ္ႀကိမ္မွာ တစ္ခုပဲ အဓိပတိတတ္မယ္၊ ဒါကို ေျပာတာ။

“ဧကဟိတ္ေဇာ ေမာဟမူေဒြး၊ အဟိတ္ေဇာ ဟသိတုပၸါဒ္၊ ေလာကီဝိပါက္ ၃၂ တို႔၌ အခ်င္းခပ္သိမ္း အဓိပတိ မျဖစ္။”

+++

ဟိတ္ ၆-ပါးမွာ တရားကိုယ္ ၆-ပါး ရ၏။

စ်ာန္ ၇-ပါးမွာ တရားကိုယ္ ၅-ပါး (ေသာမနႆ၊ ေဒါမနႆ။ ဥေပကၡာတို႔ကို ေဝဒနာ ၁-ပါး ယူ၏။) ရ၏။

မဂၢင္ ၁၂-ပါးမွာ တရားကိုယ္ ၉-ပါး (႐ိုး႐ိုး မဂၢင္ ၈-ပါးမွာ မိစၧာဒိ႒ိမွ ဒိ႒ိေစတသိက္ ၁-ပါးတိုး။) ရ၏။

ဣေႁႏၵ ၂၂-ပါးမွာ တရားကိုယ္ ၁၆-ပါး (ေသာမနႆိေႁႏၵ, ေဒါမနႆိေႁႏၵ, သုခိေႁႏၵ, ဒုကၡိေႁႏၵ, ဥေပကၡိေႁႏၵ ငါးခုကို ေဝဒနာ ၁-ပါး ယူ၊ ဇီဝိတိေႁႏၵမွာ ႐ုပ္ဇီဝိတ, နာမ္ဇီဝိတ ရွိသျဖင့္ ၂-ပါး ယူ၊ ပညိေႁႏၵ, အနညာတညႆာမီတိေႁႏၵ, အညိေႁႏၵ, အညာတာဝိေႁႏၵ ေလးခုကို ပညာ ၁-ပါး ယူ။) ရ၏။

ဗိုလ္ ၉-ပါးမွာ တရားကိုယ္လည္း ၉-ပါး၊

အဓိပတိ ၄-ပါးမွာ တရားကိုယ္ ၄-ပါး၊

အာဟာရ ၄-ပါးမွာ တရားကိုယ္ ၄-ပါး ရၾက၏။

+++++

အဘိဓမၼာသင္တန္းၿပီးေသာ္ ေလာကခ်မ္းသာ စေန႔ေန႔ ဆည္းဆာတရားပြဲကို ေဘာ္လ္တီမိုး၊ အရွင္ေကလာသဝိဟာရမွ ဆရာေတာ္ဦးကစၥာယနက (တရား႐ႈမွတ္ပြားမ်ားရန္) “အားေပးတရားေတာ္” ကို ေဟာၾကား ခ်ီးျမႇင့္၏။

တရားပြဲၿပီးေသာ္ ၁၀ မိနစ္ခန္႔ တရား႐ႈမွတ္ ပြားမ်ားၾကၿပီး ေကာင္းမႈ ကုသိုလ္ အစုစုတို႔ကို အမွ်ေပးေဝၾကေလသည္။

သာဓု … သာဓု … သာဓု။

+++++

စာကိုး

အရွင္သီလာနႏၵာဘိဝံသ၏ “အဘိဓမၼာသင္တန္းပို႔ခ်ခ်က္မ်ား”

ဦးေက်ာ္၏ “သၿဂႋဳဟ္သ႐ုပ္ အေျချပဳက်မ္း”